چکیده:
تلمیح یکی از بهترین منابع معنیآفرینی در ادبیات فارسی است. تلمیحات موجود در ابیات یا عبارات ادبی چکیده و عصاره آیات و روایات و داستانهای تاریخی و مذهبی هستند. لذا برای درک بهتر بیت یا عبارتی که حاوی تلمیح است، میبایست آیات و احادیث، داستان یا مثل مورد اشاره را به تمامی دانست. شعلة گلپایگانی از شاعران اوایل دورة بازگشت است که در نیمه دوم قرن دوازدهم هجری در گلپایگان اصفهان زندگی میکرده است. وی یکی از تواناترین مقلدان نظامی گنجوی در سرودن منظومههای بزمی و عاشقانه است. نظر به پیروی شاعر از سبک شعر نظامی از نظر بلاغت ادبی هم تحت تأثیر او بوده، در اشعارش صور خیال و آرایههای دیگر بخصوص تلمیح جایگاه خاصی دارد. بنا به گفته خود شاعر در اشعارش از اوان کودکی در مکتب خانه تحت تعلیم اساتید زادگاهش درس قرآن آموخته و سایر علوم رایج آن زمان از قبیل صرف و نحو، معانی و علوم دینی را نزد پدرش - که شخصی عالم و دانشمند بوده است- فرا گرفته است، با بررسی تلمیحات در اشعار وی میتوان به تأثیر زیاد آیات و احادیث - که حاکی ازآگاهی و مأنوس بودن او با کتاب مبین و سخنان ائمه(ص) بوده است- پی برد. در این پژوهش تلمیحات وی در مثنوی یوسف و زلیخا که بالغ بر 4700 بیت است بررسی شده تا میزان کاربرد و تأثیر پذیری از آیات قرآن، احادیث نبوی، حوادث تاریخی و داستان پیامبران فراهم شود.
خلاصه ماشینی:
بنا به گفته خود شاعر در اشعارش از اوان کودکی در مکتب خانه تحت تعلیم اساتید زادگاهش درس قرآن آموخته و سایر علوم رایج آن زمان از قبیل صرف و نحو، معانی و علوم دینی را نزد پدرش - که شخصی عالم و دانشمند بوده است- فرا گرفته است، با بررسی تلمیحات در اشعار وی میتوان به تأثیر زیاد آیات و احادیث - که حاکی ازآگاهی و مأنوس بودن او با کتاب مبین و سخنان ائمه(ص) بوده است- پی برد.
همچنین احادیث یعنی سخنان پیامبر(ص) و داستان زندگی آنها که دومین چشمه جوشان معارف اسلام است، از سوی مسلمانان هرچند فروتر از کلام خدا اما فراتر از کلام مخلوق شمرده میشود و چون سخنان این بزرگواران همراه با ظرافت بلاغی و زیبایی هنری یکسره حکمت و معرفت است و شرح بسیاری از احکام و معارفی را در بردارد که در قرآن به اشاره از آنها یاد شده است و برای مسلمانان گنجینه گرانبهایی به شمار میآید و باید برای حفظ و گردآوری آن از هیچ کوششی دریغ نکرد.
(طبری، ج 7: 1768) خواجوی کرمانی در منظومه همای و همایون گفته است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} بیت بالا هم اشاره دارد به یکی از معجزات حضرت موسی(ع) که دست راستش را در بغل خود فرو میبرد و چون بیرون میآورد مثل ماه تمام میدرخشید.
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} بیت بالا اشاره دارد به داستان طوفان نوح، که در تورات و قرآن به حضرت نوح(ع) نسبت داده شده است.
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} شعله در این بیت به داستان معروف شیخ صنعان و دختر ترسایی اشاره میکند.