چکیده:
هدف پژوهش حاضر مفهومشناسی حرکت در دو نظام فلسفی سینوی و صدرایی است. روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که ابنسینا حرکت توسطیه را در خارج موجود میداند، از سوی دیگر ملاصدرا با وجود اینکه عقیده استاد خود، میرداماد را درباره ظرف دهری که به نظر وی، توجیهکننده اجتماع اجزای حرکت قطعیه و کلیّت تحقق آن است، انکار میکند، اما در قبول موجودیت حرکت قطعیه، در خارج، از ایشان تبعیت کرده و سخن خود را در این زمینه، با توضیحی درباره حقیقت «آن» و کیفیت وجود و عدم «آن»، آغاز میکند. از دیدگاه ملاصدرا، تمام موجودات و هستی آنها عین سیلان و شوق به سوی مبدأ بوده و این «جوهر» وجود اشیاء است که در سیلان و گذر بوده و دگرگونی در اعراض و ظواهر تنها برخواسته از حرکت در جواهر میباشد. بنابراین، کل عالم طبیعت، جهانی است از حرکت و تکاپو و شوق برای رسیدن به موجود یا موجودات مجرد که پایان حرکت و محل قرار و سکون هستند، مجرداتی که خود ذاتاً سیلان آفرین و علت حرکات جهان طبیعت میباشند .ملاصدرا انکار حرکت جوهری را از آثار عقیده به اصالت ماهیت میداند. از نظر ملاصدرا چون وجود اشیاء اصیل است و ماهیت آنها امری اعتباری میباشد، هر تغییر و دگرگونی باید در متن واقعیت یعنی در وجود اشیاء ایجاد شود.
The purpose of the present study is to delve into the concept of motion in Avicennan and Sadraian Philosophy. The method of study is descriptive analysis and the results showed that Avicenna assumes mediating motion exists out of creatures; on the other hand, although Mulla Sadra refutes his master’s opinion (Mir Damad’s view) on Zarf-e Dahri (worldly capacity) that is a justification for the coexistence of components of traversing motion and totality of its substantiation, he follows his view on the existence of traversing motion out of the living creatures as he begins his words in this regard with an explanation about “its” reality, the quality of existence and non-existence. From the perspective of Mulla Sadra, all creatures and their existence are the manifestation of motion and enthusiasm for the source and this is the “substance” of the objects’ existence being in motion, and that transformations in terms of accident and appearance only originates from substantial motion. Therefore, the whole natural world is a cosmos full of motion, mobility, and zeal to reach abstract existence that is the end of motion and the destination of stability because abstract creatures innately create motion and cause movement in the natural world. Mulla Sadra regards the refutation of substantial motion as a consequence of belief in principality of essence. In the view of Mulla Sadra, since the existence of objects is essential while their essence is accidental, every change and transformation must occur in the context of reality that is to say in the existence of objects.
خلاصه ماشینی:
روش تحقيق توصيفي ـ تحليلي بوده و نتايج نشان داد که ابن سينا حرکت توسطيه را در خارج موجود ميداند، از سوي ديگر ملاصدرا با وجود اين که عقيده استاد خود، ميرداماد را درباره ظرف دهري که به نظر وي، توجيه کننده اجتماع اجزاي حرکت قطعيه و کليت تحقق آن است ، انکار ميکند، اما در قبول موجوديت حرکت قطعيه ، در خارج ، از ايشان تبعيت کرده و سخن خود را در اين زمينه ، با توضيحي درباره حقيقت «آن » و کيفيت وجود و عدم «آن »، آغاز ميکند.
الف - حرکت مکاني محسوس ترين انواع حرکت ، حرکت مکاني است که بستر آن مکان اجسام ميباشد و فلاسفه مقوله اين را به عنوان مسافت آن معرفي کرده اند، ولي همچنان که قبلا گفته شد، مقوله اين مانند ديگر مقولات نسبي ماهيت نوعي يا جنسي نيست ، بلکه مفهومي است اضافي و نسبي که از نسبت شيء به مکان انتزاع ميشود و خود مکان هم از عوارض تحليليه اجسام است و مابازاء عيني ندارد و در واقع مکان هر چيزي جزئي از حجم کل جهان مادي بوده که جداگانه در نظر گرفته ميشود، نه اينکه وجود منحازي داشته باشد.
اغلب حکما بر اين عقيده اند که حرکت در مقولات متي، جده ، اضافه ، ان يفعل و ان ينفعل واقع نميشود، زيرا آنها يا دفعي هستند و يا تبعي؛ در حالي که حرکت ، خروج تدريجي شيء از قوه به فعل است .