چکیده:
در سال ۱۳۷۴ توافقی با ترکمنستان برای انتقال گاز حاصل شد که اجرای این قرارداد ۲۵ساله از سال ۱۳۷۶ آغاز شد، اما در طول این مدت، کشور مبدا چندین بار، انتقال گاز به شمال ایران را به بهانه های مختلف از جمله عدم پرداخت بدهی ها قطع کرد. در نهایت، در سال ۱۳۹۷، شرکت ترکمن با پایان دادن به مذاکرات، اقدام به شکایت به داوری ICC سوییس کرد که به موجب آن ایران موظف به پرداخت ۲ میلیارد دلار به شرکت ترکمن شد. اکنون موضوع اصلی لزوم حل این مسیله توسط دو کشور و اتخاذ تصمیم مناسب در مناسبات اقتصادی دو کشور است، زیرا این دو کشور برای تبادل حامل های انرژی نیز به یکدیگر نیازمند هستند و ایران می تواند پل ارتباطی بین ترکمنستان با دنیا باشد. ازاین رو، ایران می تواند با توجه به نزدیکی جغرافیایی با ترکمنستان نگاه جدی تری به فرصت های انرژی ترکمنستان، به ویژه در حوزه گاز داشته باشد. از سویی، تامین انرژی شمال کشور از طریق ترکمنستان برای ایران هم توجیه اقتصادی دارد. ایران می تواند به منظور بهره گیری از موقعیت استراتژیک خود، از گاز ترکمنستان به منظور ترانزیت یا سواپ گاز استفاده کند و با اتخاذ تصمیمات درست به عنوان هاب انرژی و کریدور گازی عمل و گاز وارداتی از ترکمنستان را در داخل مصرف و گاز تولید شده در خلیج فارس را صادر کند. ازاین رو، توصیه می شود ابتدا ایران دیپلماسی خود را برای گفت و گوهای آتی تقویت کند و سپس، هر دو کشور یک بازاندیشی در سیاست های تجاری خود داشته باشند و همچنین تنش زدایی با جامعه بین المللی برای عقد قراردادهای بلندمدت و مطمین برای ایران و برنامه ریزی جدی و ارایه پیشنهادهای مناسب به مسیولان ترکمن ضروری می نماید.
خلاصه ماشینی:
همچنین بخش دیگر درآمد ترکمنستان از طریق صادرات گاز به ایران تأمین میشد و این کشور تلاش میکرد با افزایش صادرات از مسیر ایران و دسترسی به بازارهایی مانند بازار خلیج فارس، عراق و ترکیه از وابستگی اقتصادی خود به چین بکاهد، اما با بالا گرفتن اختلاف مالی بین ایران و ترکمنستان، صادرات گاز به ایران قطع شد و در نهایت، ترکمنستان با از دست دادن ایران و روسیه، چین را بهعنوان مقصد اصلی صادرات خود در نظر گرفت.
این در حالی بوده که ایران به دلیل داشتن مرز مشترک با ترکمنستان و همچنین دسترسی ایمن به بازارهای بزرگی مانند پاکستان و ترکیه و کشورهای حاشیه خلیج فارس بهترین گزینه برای ترکمنستان بهمنظور متنوع کردن مسیرهای صادراتی است و ایران میتواند به کمک واردات گاز از ترکمنستان و صادرات آن به کشورهای منطقه جایگاه خود را بهعنوان هاب گازی منطقه تثبیت کند، اما این فرصت طلایی کشور با قطع واردات گاز از این کشور معطل مانده و در حال از دست رفتن است.
ازاینرو، قطع صادرات گاز ایران به ترکیه، در داخل این کشور بحثهایی را بر سر منابع تأمین انرژی و وابستگی آنكارا به گاز ایران و روسیه برانگیخت که این موضوع بهنوبهخود میتواند آینده روابط ایران و ترکیه را خدشهدار کند، بهویژه با توجه به این نكته که در حال حاضر ترکیه تنها بازار خارجی برای گاز تولیدی ایران است و این کشور بهترین مسیر انتقال گاز ایران به اروپا به شمار میآید، بنابراین، هرگونه اختلاف و چالش در ارتباط با صادرات گاز ایران به ترکیه میتواند تبعات نامناسب اقتصادی برای تهران در پی داشته باشد که این مسئله تا حد زیادی از عمل ترکمنستان مبنیبر قطع صدور گاز نشأت میگیرد.