چکیده:
با افزایش جمعیت، افزایش سطح زیرکشت و تولید کشاورزی و به تبع آن مصرف رو به افزایش منابع آب سطحی و زیرزمینی، دسترسی به منابع آب در بسیاری از نقاط دنیا و از جمله کشور ایران با مشکلات فراوانی همراه شده است و در برخی مناطق این موضوع به یک بحران تبدیل شده است. به همین جهت از دهه های گذشته دنیا به سمت حل این مشکلات در حال حرکت است. یکی از اقدامات انجام شده در بسیاری از کشورها، تغییر شیوه حکمرانی و مدیریت منابع آب است. امروزه دنیا از شیوه مدیریت متمرکز دولتی از بالا به پایین به سمت شیوه مدیریتی محلی و مشارکت ذی نفعان حرکت کرده است. محدوده مطالعاتی مرغاب یکی از 42 محدوده مطالعاتی حوزه کارون بزرگ می-باشد که با وسعت 51/818 کیلومترمربع در قسمت جنوبی این حوزه واقع شده است. لزوم ایجاد تشکلهای آببران در دشت مرغاب به منظور جلوگیری از برداشت بی رویه آب زیرزمینی، کشت محصولات پرآب، حفر چاههای غیرمجاز و در نهایت مدیریت مناسب آب زیرزمینی امری ضروری میباشد. هدف از این تحقیق شناخت جامعه بهرهبردار و بسترسازی فرهنگی و ظرفیت سازی اجتماعی جهت انتقال وظایف تصدیگری به تشکل های آب بران در جهت حفظ آبخوانهای آب زیرزمینی محدوده مرغاب میباشد. در همین راستا با شناخت موانع و عوامل تقویتکننده توانمندسازی تشکلها می توان برنامهریزیهای مناسب و استراتژیهای لازم آمادگی برای مقابله با این موانع را تعیین نمود. پس از توانمندسازی کامل تشکل های آب بران، می توان وظایف غیر حاکمیتی از حفاظت و بهره برداری از منابع آب زیرزمینی را در چارچوب یک توافق نامه مشخص به تشکل های آب بران واگذار و با حمایت و پشتیبانی از تشکل ها تا بلوغ کاری از طریق ارتباط نزدیک با بهره برداران و آموزش و مهارت مدیریت به آنها، زمینه پایداری و موفقیت تشکلها را فراهم نمود.
خلاصه ماشینی:
عوامل بازدارنده و پيش برنده مديريت مشارکتي منابع آب زيرزميني در بخش کشاورزي (مطالعه موردي: دشت مرغاب ، استان خوزستان ) مرجان ادهم ملکي *١، بهمن خسروي پور٢ ، فريدون سلطاني 3 دانش آموخته کارشناسي ارشد توسعه روستايي دانشگاه علوم کشاورزي و منابع طبيعي خوزستان و رئيس مشارکت هاي مردمي و نظام هاي بهره برداري سازمان آب و برق خوزستان adhammarjan@gmail.
(آگاه و حسني سعدي ، ١٣٩٣ ) رويکردهاي قانوني و کنترلي براي مديريت منابع آب زيرزميني (به تصویر صفحه رجوع شود) ٣-٢ ضرورت مشارکت مردم در مديريت آب هاي زيرزميني - مشارکت مردم در توسعه اقتصادي و اجتماعي نقش يک کاتاليزور را دارد و عاملي حساس در گسترش فرآيند رشد کليه جوامع انساني اعم از جوامع توسعه يافته و در حال توسعه است ( ٢٠٠٧ Hassabou, El-GaIy ) تجربه نشان داده که بسياري از برنامه هاي توسعه اجرا شده و حمايت شده توسط عوامل خارجي پايدار نبوده و به مرور زمان از اين منظر دچار مشکل مي شوند.
بنابراين ضروري است تا راهي پيدا شود که افراد از اقدامات جمعي (علاوه بر افزايش منافع اجتماعي ) فوايد و منافع مستقيم کسب کنند(١٩٩٥ ( Moench, ٣-٤ مطالعه موردي مديريت مشارکتي آب زيرزميني ( محدوده مطالعاتي مرغاب ) حوضه آبريز کارون بزرگ داراي وسعتي بالغ بر ٦٦٦٧٥/٨٧ کيلومترمربع ميباشد که ١٦٩٠٨/٩٤ کيلومتر مربع آن را دشت ها و پهنه هاي آبرفتي نسبتا مسطح و گسترده و ٤٩٧٦٦/٩٣ کيلومترمربع آن را ارتفاعات و پهنه هاي آبرفتي نسبتا ناهموار و کم وسعت تشکيل ميدهد.