چکیده:
کشاورزی یکی از مهمترین بخشهای اقتصادی کشور و منبع اصلی تامینکننده درآمد روستاییان میباشد. توسعهی کشاورزی حاصل تلاشهای برنامهریزی شده، هماهنگ و مطلوب جهت وسعت بخشیدن به زمینهها، گسترش دامنه فعالیتها و افزایش عملکردها در قالب برنامه جامع توسعه روستایی است. شناخت و بررسی امکانات و قابلیتها و در پی آن تعیین سطوح توسعهیافتگی کشاورزی، نخستین گام در فرآیند برنامهریزی و توسعهی کشاورزی است. از این رو، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی و سطحبندی توسعهی کشاورزی شهرستانهای استان کهگیلویه و بویراحمد انجام گرفته است. در این پژوهش با استفاده از آمار کشاورزی سالنامه آماری سال 1392 استان، فهرستی از 84 شاخص توسعهی کشاورزی در قالب پنج گروه عمده (بهرهبرداری کشاورزی، عملکرد، مکانیزاسیون کشاورزی، دام و طیور و آبزیان و تشکلهای کشاورزی) با بهرهگیری از مدل تاکسونومی عددی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که شهرستان گچساران نسبت به دیگر شهرستانها از بالاترین درجهی توسعهی کشاورزی برخوردار بوده (723/0= Fi) و بر اساس دو شاخص "مکانیزاسیون کشاورزی" و "دام و طیور و آبزیان" در رتبه اول قرار گرفته است. در مقابل، شهرستان دنا دارای کمترین درجه توسعهی کشاورزی بوده است (927/0= Fi). بدین ترتیب، دامنه نوسان درجات توسعهی کشاورزی شهرستانهای استان 204/0 برآورد شده است. افزون بر این، با توجه به سطوح توسعهیافتگی، در مجموع هیچ کدام از شهرستانها در سطح توسعهیافته قرار نداشته و تنها دو شهرستان گچساران و بویراحمد نسبتا توسعهیافته تلقی میگردند. لذا، شایسته است که برنامهریزان کشور در راستای سیاستهای عدالتمحوری و محرومیتزدایی خود به این مناطق توجه بیشتری داشته باشند.
Agriculture is one of the most important economic sectors in Iran and it is the main source of rural income. Agricultural development is a result of planned and coordinated efforts in order to broaden the contexts, experiences can broaden the scope and increase the performance in a comprehensive program of rural development. Identifying and exploring the possibilities and capabilities and then determining the level of agricultural developmet is the first step in the process of planning and agricultural development. Therefore, this study aimed to evaluate and zoning of agricultural development of Kohgiloyeh and Boyer-Ahmad counties, Iran. In this study, based on agricultural statistical yearbook 1392, a list of 84 indicators in five major groups of agricultural development (agricultural exploitation; performance; agricultural mechanization; livestock, pultry and fish; and agricultural associations) using the taxonomy model was evaluated. The results showed that the Gachsaran county has the highest degree of agricultural development (Fi = 0.723) and based on two criteria, "agricultural mechanization" and "livestock, poultry and fish" was in the first place. In contrast, the Dena township has the lowest agricultural development (Fi=0.927). Thus, the range in levels of agricultural development townships 0.204 estimated. Moreover, according to development levels, in total, none of the townships have not developed and only two townships Gachsaran and Boyer-Ahmad considered relatively developed. Therefore, it is recommended that planners and authorities in line with policies of justice and eradication of deprivation, more consider to these regions.
خلاصه ماشینی:
به هر حال بسیاری از پژوهش های انجام شده در زمینه درجه توسعه بخش کشاورزی در کشور از جمله رضوانفر و همکاران (١٣٨٥)، مولایی (١٣٨٧)، پزشکی و زرافشانی (١٣٨٧)، زنگی آبادی و سلطانی (١٣٨٧)، فطرس و بهشتی فر (١٣٨٨)، برقی و همکاران (١٣٩٠)، جمشیدی (١٣٩٠)، تقوایی و همکاران (١٣٩٠)، موسوی و همکاران (١٣٩٠)، مزینی و همکاران (١٣٩٠)، مرادی (١٣٩١)، کوچکی و همکاران (١٣٩٢)، سردارشهرکی و همکاران (١٣٩٢)، آزادی و بیک محمدی (١٣٩١)، سلیمی و منصوری (١٣٩٢)، مولائیهشجین و مولایی پارده (١٣٩٣)، حسین زاد و همکاران (١٣٩٣) و کلانتری و رستمی (٢٠٠٤)، مسئله نبود توازن توسعه ی کشاورزی در بین استان های کشور را بررسی کرده اند، ولی موضوع نابرابری درون استانی (و درون شهرستانی) کمتر مورد توجه قرار گرفته است .
از این رو بررسی و تحلیل درجه توسعه یافتگی شهرستان های استان به لحاظ برخورداری از شاخص های توسعه ی کشاورزی ، برای برنامه ریزی منطقه ای مناسب دارای اهمیت می باشد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل (١) روند توسعه یافتگی کشاورزی شهرستان های استان کهگیلویه و بویراحمد در سال ١٣٩٠ افزون براین ، درجه توسعه یافتگی مناطق به تفکیک هر یک از شاخص های پنج گانه (بهره برداری کشاورزی، عملکرد، مکانیزاسیون ، دام و طیور و آبزیان و تشکل های کشاورزی) محاسبه و در جدول شماره ٥ نشان داده شده است .
در این پژوهش ، با استفاده از ٥ شاخص اصلی و ٨٤ زیرشاخص ، درجه توسعه یافتگی شهرستان های استان کهگیلویه و بویراحمد با روش رده بندی عددی برآورد شد.