چکیده:
حذف بهره از نظام بانکی و بازارهای مالی در اقتصاد اسلامی گامی موثر در جهت دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی و رهایی از آثار مخرب بهره است. بسیاری از مطالعات نشان می دهند که بهره نقش گسترده ای در محدود کردن سطح تولید و اشتغال دارد و موجبات توزیع نامطلوب درآمد بین اقشار مختلف جامعه را فراهم می سازد. برخی اقتصاددانان سرمایه داری اظهار می دارند که برای قرار گرفتن اقتصاد بازار در وضعیت بهینه ضروری است نرخ بهره صفر باشد. چنانچه کینز بهره را عامل رکود و ماندگاری آن در یک نظام اقتصادی می داند. با این وجود بهره، از متغیرهای کلیدی و اساسی در نظام سرمایه داری به شمار می رود. این مسئله که پذیرش بهره و وجود بازار پول در نظام سرمایه داری چه اثری بر متغیرهای کلان اقتصاد خواهد داشت موضوع بحث برخی اقتصاددانان است. هدف از این مقاله بررسی موضوع بهره و مقایسه پیامدهای آن از دیدگاه نظام سرمایه داری و اقتصاد اسلامی است. در این مقاله سعی بر آن است که با استفاده از روش تحلیل محتوا به ارزیابی نظریات و دیدگاه های اقتصاددانان سرمایه داری و توجیهات به ظاهر علمی آنها در خصوص بهره پرداخته و با ارائه نظرات اندیشمندان اقتصاد اسلامی به بررسی تاثیرات مضر این پدیده بر اقتصاد، و ضرورت تحریم ربا در اسلام پرداخته شود.
Abstract Elimination of interest from the banking system and financial markets in Islamic economy is an effective step in achieving economic growth and scope of the damaging effects of interest. Many studies show that interest has a harmful impact on the economy including the limiting of production level, and employment, provides one of the causes of unfavorable distribution of income in society. In order to keep the market economy in optimal position, a number of capitalist economists have suggested that, it is necessary to keep the interest rate on zero. According to Keynes, interest rate is one of the main factors of recession and instability in economic systems, although it is accounted as a key macroeconomic variable in capitalist system. Hence, the issue of interest rate and money market and its impact on macroeconomic variables have been a matter of debate for several economists. In this paper, it is attempted to compare this issue in terms of its harmful consequences in Capitalist economic system, with Islamic economics, which is based on a system of interest free. To do so, the comments and the views of Capitalist economists and their justifications are evaluated.
خلاصه ماشینی:
در اين مقاله سعي بر آن است که با استفاده از روش تحليـل محتوا به ارزيابي نظريات و ديدگاه هاي اقتصاددانان سرمايه داري و توجيهات به ظاهر علمي آنهـا در خصوص بهره پرداخته و با ارائه نظرات انديشمندان اقتصاد اسلامي به بررسي تاثيرات مضر اين پديده بر اقتصاد، و ضرورت تحريم ربا در اسلام پرداخته شود.
مهرباني (١٣٩١) در مقاله اي با عنوان "حذف بهره سپرده و پيامد آن براي هزينه رفاهي تـورم: يک رويکرد نظري" با بيان اينکه طراحي يک اقتصاد يا نظام بانکداري بدون بهره، موضوع تحقيـق و مطالعه اقتصاددانان مختلف اغلب مسلمان بوده است ، به بررسي پيامد حذف بهـره اسـمي سـپرده از نظام بانکداري در رابطه با هزينه رفاهي تورم مي پـردازد و بـا اسـتفاده از چـارچوب نئوکلاسـيک و الگوي اقتصاد خرد مبتني بر فروض معين و بهينه يابي پويا و سپس تحليل مقايسـه اي نشـان مـي دهد که هزينه رفاهي تورم قابل تعريف براساس صرفا بهره سپرده است و از اين رو بانکـداري بـدون بهره باعث حذف عامل هزينه رفاهي تورم در اقتصاد مي شود.
برخي از محققان اقتصاد اسلامي ، نظرات دکتر توتونچيان را در اين زمينه که "با حـذف بهـره از اقتصاد، بازار پول به طور طبيعي و واضح حذف خواهد شد و اينکـه ، بـه دليـل آنکـه در نظـام مـالي اسلامي بازار پول از اساس وجود ندارد، لذا هزينه فرصت سرمايه نيز اساسا وجـود نخواهـد داشـت " (توتونچيان، ١٣٧٩) را به چالش کشيده و چنين بحث مي کنند که تفاوت بـازار پـول و سـرمايه در افق زماني و ميزان ريسک موجود در آنهاست .