چکیده:
اگرچه در متون تاریخی سده چهارم هجری به بعد از زیلو و زیلوبافی یاد شده، اما زیلوهای باقیمانده همه متعلق به پس از صفویه است. برخی محققان زیلوی معروف به «میبد» را قدیم ترین زیلوی دوره اسلامی و متعلق به سال 808ﻫ دانستهاند، درحالیکه این زیلو از دوره صفوی است و در خوانش تاریخ آن اشتباهی رخ دادهاست. تنها زیلوی شناخته از ماقبل صفوی، نمونهای است که در موزه ارمیتاژ نگهداری میشود. مورخان هنر اسلامی تاکنون بر این باور بودهاند که زیلوی نوشآباد تاریخ بافت ندارد و آن را به عنوان شاهکاری از هنر ایلخانی معرفی کرده اند. این نوشتار با بررسی دقیق تر سبک هنری و کتیبه های زیلو پیشنهاد جدیدی درباره زمان بافت آن ارائه و این احتمال را مطرح کردهاست که در رمضان 808ﻫ/ 1406م در نوش آباد کاشان بافته شده و کهنترین فرش تاریخدار شناخته شده ایران دوره اسلامی است. یکی دیگر از سؤالات و ابهامات مطرح درخصوص این زیلو مربوط به کاربرد آن است. اگرچه محققان آن را زیلوی سجادهای «صف» خوانده اند، اما آیات قرآنی موجود در کتیبهها، پذیرش این نظر را دشوار میکند. این مقاله با درنظر گرفتن محتوای خاص کتیبه ها، احتمال کاربری آن را به عنوان سجاده مطرح کرده و با مجامع صوفیانه مرتبط ساخته است.
Although ziluproduction has been mentioned in the historical texts of the tenth century, the surviving examples belong to the sixteenth century onwards. Some scholars have considered a ziluwoven in Maybod and dated 808/1405 as the earliest known zilu, but they have mistaken in reading the date and it belongs to the Safavid period. The only known pre- Safavid ziluis preserved in the Hermitage museum. Historians of Islamic art believe that this zilubears no date and introduce it as one of the masterpieces of Ilkhanid art. This paper with careful scrutiny of both artistic style and inscriptions offers a new suggestion for its weaving date. It can be hypothesized that this ziluhas been woven in Ramadan 808/1406 in Nushabad, a small town near Kashan. Thus it can be considered as the earliest dated zilu surviving from Islamic Persia. One of the important questions concerning this ziluaddresses its function. Although other scholars considered this flatweave as a saf – carpet with repeated niche designs that may have been intended for large congregational mosques, use of Quranic inscriptions in a carpet, which would be trodden on by feet would have been disrespectful. Regarding the content of the inscriptions shows that it probably was a prayer rug and connects it to sufi circles
خلاصه ماشینی:
زيلوي نوشآباد: کهنترين فرش شناخته شده از دوران اسلامي ايران 1 محمدرضا غياثيان استاديار گروه مطالعات عالي هنر، دانشکده معماري و هنر، دانشگاه کاشان، کاشان، ايران 2 محمد مشهدي نوش آبادي دانشيار گروه اديان و فلسفه ، دانشکده ادبيات، دانشگاه کاشان، کاشان، ايران چکيده اگرچه در متون تاريخي سده چهارم هجري به بعد از زيلو و زيلوبافي ياد شده، اما زيلوهاي باقيمانده همه متعلق به پس از صفويه است .
اين نوشتار با بررسي دقيق تر سبک هنري و کتيبه هاي زيلو پيشنهاد جديدي درباره زمان بافت آن ارائه و اين احتمال را مط رح کردهاست که در رمضان ٣١٣ه/ ١٤١٦م در نوشآباد کاشان بافته شده و کهن ترين فرش تاريخ دار شناخته شده ايران دوره اسلامي است .
درباره اين قط عه که بايد آن را مهم ترين زيلوي شناخته شده ايران دانست ، ابهامات زيادي وجود دارد و نيز ديدگاههاي مختلفي مط رح است .
چنانکه گذشت ، ساير محققان بر اساس فرم حروف کتيبه کوفي، اين زيلو را متعلق به هنر اواخر دوره ايلخاني )نيمه اول سده هشتم /چهاردهم ( و يکي از قديم ترين فرشهاي باقيمانده از دوران اسلامي ايران دانسته اند.
Ivanov, 66; Blair, “The Religious Art of the Ilkhanids”, 129; Adamova, 52; Bailey, 28.
Ivanov, 66; Blair, “The Religious Art of the Ilkhanids”, 129; Adamova, 52; Bailey, 28.
در حالت کلي، جز کلمه »الملک « نقش مايه هاي ديگري نيز در اين زيلو وجود دارد که سازگار با نقوش زيراندازها در نقاشيهاي دوره ايلخاني و تيموري است .
بدائع الفن ، ٩٢؛ Ivanov, 66; Blair, “The Religious Art of the Ilkhanids”, 129; Bailey, 28.