چکیده:
بیتوجهی به واحد توپخانه در اواخر حکومت صفویه موجب ضعف کارآیی عملیاتی آن شد. بهنحویکه توپچیان ایرانی مهارت و تجربه چندانی در فرایند توپریزی و نشانهگیری نداشتند. گسترش و پیچیدگی دامنه درگیری نادرشاه با دشمنان داخلی و خارجی موجب اهتمام روزافزون وی برای تشکیل و تقویت واحد توپخانه شد. بر این مبنا، پژوهش حاضر درصدد یافتن پاسخ به این پرسش است: واحد توپخانه نادرشاه افشار چه کارکردی داشت؟ برای پاسخگویی، به این برآورد میرسیم که توپخانه فرمانروای افشار بهتدریج در زمینههای مختلف همچون تجهیزات، استخدام و آموزش توپچیان و ارتقای مناصب و جایگاه فرماندهان بهبود چشمگیری یافت. بهنحویکه مهمترین واحد عملیاتی قشون در میادین جنگی بهویژه در جریان نبردهای دریایی و یا محاصره قلاع سوقالجیشی محسوب میشد. پژوهش حاضر با استفاده از روش تحقیق تاریخی و شیوه جمعآوری دادههای کتابخانهای از منابع دستاول تاریخی پس از توصیف و طبقهبندی جنبههای گوناگون توپخانه نادرشاه افشار به تحلیل و تفسیر این ویژگیها و تاثیرات مختلف آن میپردازد.
The neglect of the artillery unit at the end of the Safavid dynasty led to the weakness of its operational function to the extent that the Iranian artillerymen did not have much skill and experience in the process of launching cannons and aiming. The expansion and the complexity of Nader Shah's conflicts with internal and external enemies made him to make his increasing efforts to form and strengthen the artillery unit. This research thus aimed to throw light on the function of the artillery unit of Nader Shah Afshar. This study found that the artillery of the Afshar ruler gradually improved significantly in many respects such as equipment, recruitment and training of artillerymen and the promotion of commanders' positions. As a result, artillery was the most important operational unit of the army on the battlefields especially during sea battles or the siege of strategic forts. The present historical study collected library data from historical sources after describing and classifying the various aspects of Nader Shah Afshar artillery to analyze and interpret these features and its different effects.
خلاصه ماشینی:
از همین رو پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این پرسش است که واحد توپخانه نادرشاه افشار چه عملکرد و کارکردی داشت ؟ یافته های پژوهش حکایت از آن دارد که توپخانه فرمانروای افشار به تدریج در زمینه های مختلف همچون تجهیزات ، استخدام و آموزش توپچیان و ارتقای مناصب و جایگاه فرماندهان بهبود چشمگیری یافت ؛ به نحویکه مهم ترین واحد عملیاتی قشون در میادین جنگی به ویژه در جریان نبردهای دریایی و یا محاصره قلاع سوق الجیشی محسوب میشد.
(146 فرمانروای افشار علیرغم کاربست تجهیزات و شیوه های مختلف قلعه گیری در محاصره هفت ماهه قلعه گنجه (توپخانه ، حواله بندی، نقب زدن و غرقاب قلعه )، به علت استفاده ناهمزمان از تجهیزات فوق ، توفیق چندانی کسب نکرد لذا با کسب تجربه از ناکامی خویش ، شیوه کاربرد هم زمان را برای تصرف قلاع مهمی ازجمله موصل و قندهار صورت داد که تا حدودی به موفقیت وی انجامید؛ به عنوان نمونه نادرشاه برخلاف محاصره نخست قلعه موصل که به سبب فقدان توپخانه حتی بزرگان شهر رغبتی به گریختن نداشتند (دوکلوستر، ١٣٦٨: ١٠٤) با آغاز محاصره مجدد، توپ ها و خمپاره های بزرگی در اطراف قلعه تعبیه کرد تا حصار را تخریب نمایند و به طور هم زمان سربازان آتش به نقب ها و حفره ها زدند.