چکیده:
صندوقهای قرضالحسنه خانگی شیوهای جدید در قرض دادن و قرض گرفتن است که از سوی بسیاری از خانوارهای ایرانی مورد استقبال واقع شده است. در این شیوه از قرض، عدهای توافق میکنند ماهیانه مبلغی را به یک نفر که مدیر صندوق است، تحویل دهند؛ او نیز با انجام قرعهکشی، کل مبلغ را به یکی از اعضاء بهعنوان وام (قرض) پرداخت میکند؛ این عملیات هر ماه تکرار میشود تا تمامی اعضاء بتوانند وام دریافت کنند. نتایج تحقیق حاضر که به روش تحلیلی توصیفی انجام شده، نشان میدهد این شیوه قرض دادن به لحاظ فقهی صحیح است و شبهه ربا در آن وجود ندارد؛ البته شرط اختصاص اولین وام به مدیر صندوق بهمثابه نوعی اجرت در ازای خدمات مدیریتی اوست. این شرط، اولین وام را که به وی تعلق گرفته، ربوی میکند. در این تحقیق مسیله الزام اعضاء بر حفظ همکاری با صندوق به بحث گذاشته شده و کیفیت تعلق خمس به مبالغ پرداختی در صورت سررسید سال خمسی نیز تفصیلا بیان شده است.
In countries such as Iran, which are plagued by inflation, the demand for facilities (financial assistance programs offered by banks and lending institutions to help companies) is much higher than the supply. Therefore, some people buy these facilities from their owners. This research seeks to examine the nature of this banking priority to provide the ground for the deduction of the legal ruling of the transaction of these facilities. Using a descriptive-analytical and desk-research method, the findings show that, there is a difference between receiving the concession of the facility by the buyer and receiving the concession of the facility directly by the facility owner and then handing it over to another. In the first case, the sale of concession (assignment of priority over property) is right. In the second case, if the facility is Qardh al-hasane (all loans in Islam are interest free) its sale is an example of loan usury. And if the facility is designed to yield a profit, both participatory and exchange type, is not allowed.
خلاصه ماشینی:
پرسش اصلی که تحقیق حاضر قرار است بدان پاسخ دهد عبارت است از اینکه: صندوقهای قرضالحسنه خانگی به لحاظ فقهی چه ماهیتی دارند؟ و چه مسائلی فقهی مرتبط با آن پدیده آمده است؟ برای پاسخ به این پرسش باید به سؤالات زیر پاسخ داده شود: ـ صندوقهای قرضالحسنه خانگی چگونه تشکیل شده و با چه فرایندی وام میدهند؟ ـ جایگاه این مسئله در فقه چیست؟ ـ صندوقهای قرضالحسنه خانگی چه ارتباطی با سایر ابواب فقهی، مانند خمس دارند؟ ـ شبهه ربا در فرایند اعطای وام در این صندوقها چگونه قابل دفع است؟ ـ اگر صندوقهای قرضالحسنه خانگی شخصیت حقوقی داشته باشند، تحلیل شبهه ربا چگونه خواهد بود؟ ـ کسی که وام این صندوق را در اثناء مدت و بعد از سال خمسی دریافت میکند، در محاسبه خمس چگونه باید عمل کند؟ سیدمحمدتقی علوی قرضالحسنههای خانگی را مورد بررسی موضوعشناسانه قرار داده است.
توضیح آنکه وقتی اعضا با هم توافق میکنند که هر ماه مبلغی را به مدیر صندوق تحویل دهند تا وی براساس قرعه کشی به یکی از اعضا وام دهد؛ حتی اگر انگیزه افراد آن باشد که این ملبغ را پرداخت میکنم تا بتوانم وام دریافت کنم، خللی به توافق نمیرساند؛ چون هنوز قرضی اتفاق نیفتاده تا شرط ضمن قرض باشد؛ بعد از انجام قرعهکشی و تعیین عضو دریافتکنندۀ وام، قرض اتفاق میافتد و به صورت صریح یا ارتکازی این شرط در ضمن عقد قرض وجود دارد که قرضگیرنده موظف است هر ماه به اندازه اقساطی که دیگران میپردازند، به مدیر پرداخت کند.