چکیده:
مقدمه و هدف: اگرچه مطالعات زیادی به ارائه مدل اندازهگیری کارایی زیست محیطی پرداختهاند ولی آنها نتوانستهاند تاثیر فزاینده فضایی برخی عوامل تاثیرگذار را بر کارایی زیستمحیطی محصولات کشاورزی را در نظر بگیرند و باعث شده نتایج منطقی نباشد.
مواد و روشها: در این پژوهش، ابتدا کارایی زیستمحیطی محصول کلزا در استانهای منتخب ایران طی سالهای 1390 تا 1395 اندازهگیری شد و برای ارزیابی کارایی زیستمحیطی از مدل اندازهگیری خاص (Measure-Specific) استفاده شد. سپس، در این مطالعه با استفاده از مدل دوربین مکانی به بررسی عوامل موثر بر کارایی زیستمحیطی کلزاکاران (باتوجه به بهرهبرداری از منابع آب و سایر جنبههای اقلیمی) در اکثر استانهای ایران پرداخته شده است.
یافتهها: میانگین کارایی زیستمحیطی کل کشور در حدود 73/0 طی دوره مورد بررسی میباشد که با بهبود نسبی کارایی زیست محیطی در هر سال افزایش یافته است و همچنین دارای اثرات سرریز مکانی است. اثرات مستقیم و غیرمستقیم بیانگر آن است که مصرف آب داخلی، درجه باز شدن، پیشرفت فناوری در بخش کشاورزی و ساختار صنعتی بر کارایی زیست محیطی کلزاکاران ایران تاثیر معنیداری دارد. اثرات کلی مکانی نشان داد که مصرف آب کل داخلی و ساختار صنعتی تاثیر معناداری بر کارایی زیستمحیطی دارد.
بحث و نتیجهگیری: برای بهبود کارایی زیست محیطی با توجه به بهرهبرداری از منابع آب، دولت و شهروندان بایستی بر روی راهحلهایی مانند کاهش آلودگی، صرفهجویی در مصرف آب داخلی و تبدیل ساختار صنعتی تمرکز کنند. علاوه بر این، مدیران کشور باید تاثیرات مکانی این عوامل را در هنگام طراحی سیاستهای دولتی در نظر بگیرند.
Although a number of studies have provided a model for determining the effectiveness in exploitation and use of Environmental Efficiency, they do not try to investigate the spatial effects of some factors affecting the Environmental Efficiency in the agricultural productions, leading to the irrational outcomes. The aim of this study was to investigate environmental efficiency impacts of rapeseed cultivation in selected Iranian provinces during 2011-2016. In this study, the measure-specific model was employed to evaluate technical efficiency, and then spatial durbin model (SDM) was used to analyze the spatial spillover effects of factors affecting the environmental efficiency of rapeseed cultivation (with considering to in water resource exploitation and other climatic aspects) in most provinces. The results showed that the average environmental efficiency score of rapeseed cultivation was improved during the period and so it has spatial spillover effects. Direct and indirect effects indicate that household water use, degree of openness of an economy and technological advances in agriculture and industrial structure were identified as factors affecting the environmental efficiency of rapeseed cultivation in Iran.