چکیده:
تصوّر ایجاد جامعهای آرمانی و تبدیل موقعیت موجود به شرایط مطلوب در ادوار گوناگون، توجه اندیشمندان مختلف را به خود جلب کرده است. رویای ساخت اجتماعی فارغ از هر عیب و نقص، در آثار بزرگانی چون افلاطون و فارابی به چشم میخورد. هدایت چنین جامعهای از منظر افلاطون بر عهده فیلسوفان و از دیدگاه فارابی بر عهده حکیمی است که بین شریعت و حکمت پیوند ایجاد کرده باشد. فارابی برای رئیس مدینه خود هفت ویژگی برمیشمرد که مهمترین آنها ارتباط با عالم معنا و دریافت وحی است. در میان شعرا نیز گاه کسانی چون فردوسی و نظامی به چشم میخورند که چنین دغدغههای آرمانگرایانهای داشته و اندیشههای خود در این باره را در شعرشان بازتاب دادهاند. فردوسی آنچنان که از شاهنامه برمیآید شاهان آرمانی ایران باستان را به عنوان الگویی شایان توجه برای حاکمان عصر خود مطرح نموده است. مقایسه این خصوصیات با رئیس مدینه فاضله فارابی، نشان میدهد که ویژگی های مشترک والبته وجوه افتراقی بین شاه و رئیس مدینه وجود دارد. نویسندگان در این مقاله، سعی در نمایاندن این وجوه اشتراک و افتراق دارند.
The idea of creating an ideal society in different ages attracted the attention of different thinkers. The dream of social fabric, regardless of any defect, is seen in the great works of Plato and Farabi. Among the poets there are some people like Ferdowsi and Nezami who have such concerns and reflect their thoughts on the subject in their poems. The fourth century AH which Ferdowsi was based on is the era of cultural renaissance and prosperity. Ferdowsi as it comes from the Shahnameh is also looking for a suitable model for transforming the situation in the city and society, For this reason, the aristocratic kings of ancient Iran have been considered as a model for the rulers of their time. Comparison of the characteristics of the head of the Farabi utopia with the Shah of Ferdowsi's desirable society shows that the prominent kings of Shahnameh not only have seven main attributes of the head of the utopia. Also Farabi did not say anything about the mistakes that may be made by the head of utopia, but in Shahnameh, the king's error and rebellion against God have been spoken, and the punishment of such a king has been brought to the forefront of Kayani and the support of god.
خلاصه ماشینی:
فارابی از این علم با عنوان ارتباط با عقل فعّال یـاد کرده و اولین خصوصیتی که برای رئیس مدینه فاضله خود بیان میکند ارتبـاط وی بـا عقـل فعّال به صورت دریافت وحی است .
به همین خاطر تمامی شهریاران ایران هنگام تاج گذاری به مردم نویـد دادگـری داده و عموماً نیز به این وعده عمل مینمودند: همـای آمـد و تــاج بـر ســــر نهـاد یکــــی راه و آییــــن دیگــر نهــاد نخســـتین کـه دیهـیم بـر سـر نــهاد جهــان را بــه داد و دهــش مــژده داد (ج ٣: ٢٢٥) در شاهنامه ، تا بدان پایه بر دادگری شاهان تأکید شده است که از «تخت شاهی» با عنـوان «تخت داد» یاد میشود و تلویحاً بیانگر این نکته است که هر شاهی بر تخت بنشیند بایـد بـه عدل و داد رفتار کند و این یکی از ویژگیهای جدا نشدنی شهریار مطلـوب جامعـه آرمـانی فردوسی است : چــو بنشســت بهــرام بــر تخــت داد بــه رســم کَیــی تــاج بــر ســر نهــاد (ج ٣: ٤١٣) فردوسی در خطبه آغازین سلسـله اشـکانیان ، بـه صـراحت دادگـری را از خصوصـیات پادشاه دانسته و اخطار داده که چنانچه شهریاری عادل نباشد، روزگار منشـور حکومـت وی را درهم مینوردد و همچنین در اثر بیدادگری شاه ، همه خوبیهای جهان از بین میرود: ز بیــــــدادی شـــــهریارِ جــــــهان همــــه نیــــکوی هــا شــود در نهــان نــــزاید بـه هنگـام بـر دشـت گـور شـــــود بچــه بــــاز را چشــم کــور (ج ١: ٣٣٣) یکی از مهمترین جلوه های «داد» در شاهنامه ، نگهبانی از مرزهای طبقاتی جامعه اسـت .