چکیده:
یکی از بلایای طبیعی که امروزه مردم را ازنظر جانی و مالی تهدید میکند سیلاب است، حوضه آبریز سقزچای که به سد شهید کاظمی میریزد با توجه به گذشت حدود نیمقرن از احداث سد تغییرات زیادی را متحمل شده است. بنابراین به بررسی تغییرات و تأثیر آن بر فرسایش و سیلخیزی پرداخته شده است. شناسایی ویژگیهای ژئومورفیک حوضه سقزچای قبل و بعد از احداث سد شهید کاظمی و همچنین میزان فرسایش حوضه قبل و بعد از احداث سد و مشخص کردن میزان تغییرات کاربری اراضی برافزایش یا کاهش پوشش گیاهی از اهداف این تحقیق است. در این پژوهش از دادههای هیدرومتری، رسوب، خاک، تصاویر ماهوارهای قبل و بعد از احداث سد، نقشههای توپوگرافی و زمینشناسی استفاده شده است. پس از پیشپردازش تصاویر ماهوارهای در نرمافزار ENVI نقشههای کاربری اراضی و NDVI تهیه و سپس دادهها وارد محیط Arc GIS شدند و نقشههای لازم و شاخص-های فیزیوگرافی حوضه تهیه گردید، دادههای خاک، دبی و رسوب و نقشههای رستری وارد نرمافزار SWAT گردید و دادههای لازم برای شبیهسازی آماده گردید و پس از چهل بار شبیهسازی با SWAT CUP نتایج صحت سنجی و واسنجی رسوب ضریب راندمان نش – ساتکلیف 64/0 و مقادیر این ضرایب به ترتیب 76/0 و 68/0 می-باشد و برای دبی دوره صحت سنجی راندمان نش – ساتکلیف 68/0 و مقادیر این ضرایب به ترتیب 86/0 و 67/0 بدست آمد که با توجه به میزان رسوب و دبی میتوان گفت حوضه سیلخیز است، نزدیک بودن نتایج دادههای مشاهدهای و شبیه سازی شده نشان میدهد مدل SWAT برای حوضه به خوبی پاسخگو است. درنهایت مشخص شد زمینهای کشاورزی همراه با مراتع متراکم و مراتع به ترتیب با 134/2 و 1944/17 کاهش و زمینهای بایر و مناطق مسکونی به ترتیب 46/16 و 0722/2 افزایش مساحت روبرو بودهاند.
One of the natural disasters that threatens people's lives and money today is the flood. The Basin of Saqez Chay, which enter to th through the Shahid Kazemi dam, has undergone many changes over the course of about half a century, and we have examined changes in its magnitude and its impact on erosion and flood. In this research, hydrometric data, sediment, soil, satellite images before and after the construction of the dam, topographic maps and geological data were used. After pre-processing satellite imagery, ENVI software was prepared for land use and NDVI maps. Then the data was entered into the Arc GIS environment, and the necessary maps and physiographic characteristics of the basin were prepared. . In the next step, soil data, flow rate, sediment, and Raster maps entered the SWAT software, and the information needed for simulation was obtained and after the simulation with the SWAT CUP, the results of the Validation and calibration were obtained. the Efficiency coefficient of Nash–Sutcliffe was 0.44 and the values of these coefficients were 0.76 and 0.68. For the Validation period, the Efficiency coefficient of Nash–Sutcliffe was 0.68 and the values of these coefficients were 0.86 and 0.67, respectively. Considering the amount of sediment and water flow, it can be said that the Basin is flooding. The closeness of observed data and simulation shows that the SWAT model works well for the basin. Finally, it was determined that agricultural land with dense pastures and rangelands decreased by 134.2 and 1944.19 respectively, and Wasteland and residential areas were, respectively 16.1617 and 2.7222 Percent to be decreased.
خلاصه ماشینی:
پس از پيش پردازش تصاوير ماهواره اي در نرم افزار ENVI نقشه هاي کاربري اراضي و NDVI تهيه و سپس داده ها وارد محيط Arc GIS شدند و نقشه هاي لازم و شاخص هاي فيزيوگرافي حوضه تهيه گرديد، داده هاي خاک، دبي و رسوب و نقشه هاي رستري وارد نرم افزار SWAT گرديد و داده هاي لازم براي شبيه سازي آماده گرديد و پس از چهل بار شبيه سازي با SWAT CUP نتايج صحت سنجي و واسنجي رسوب ضريب راندمان نش – ساتکليف ٠/٦٤ و مقادير اين ضرايب به ترتيب ٠/٧٦ و ٠/٦٨ ميباشد و براي دبي دوره صحت سنجي راندمان نش – ساتکليف ٠/٦٨ و مقادير اين ضرايب به ترتيب ٠/٨٦ و ٠/٦٧ بدست آمد که با توجه به ميزان رسوب و دبي ميتوان گفت حوضه سيل خيز است ، نزديک بودن نتايج داده هاي مشاهده اي و شبيه سازي شده نشان ميدهد مدل SWAT براي حوضه به خوبي پاسخگو است .
فرخ زاده و همکاران (١٣٩٤)، در مقاله اي با عنوان ارزيابي تأثير تغيير کاربري اراضي بر ميزان بار معلق با استفاده از مدل SWAT (مطالعه موردي: حوضه آبخيز يلفان - استان همدان ) نتايج نشان داد که مدل SWAT از قابليت خوبي براي شبيه سازي رسوب حوضه مذکور برخوردار است .
در اين مدل تنوع مکاني منطقه ابتدا با تقسيم آبخيز به زيرحوضه ها و سپس تقسيم زيرحوضه ها به واحدهاي پاسخ هيدرولوژيکي، بر اساس نقشه خاک، کاربري اراضي و نقشه طبقات شيب ، بيان شده و شبيه سازي فرآيند بارش و رواناب براي هر يک از اين واحدها به صورت جداگانه انجام 1 Chen et al 2 Saddique ,Naeem et al 3.