چکیده:
جهان اسلام از نظر تمدنی در حال حاضر دچار بحران است و جریانهای شکلگرفته برای برونرفت از این وضعیت تاکنون ثمربخش نبوده است. حتی در خصوص جایگاه، نقشآفرینی و کارکردهای این جریانها نیز تصویر روشنی وجود ندارد. پژوهش حاضر با روش گفتمانی، تلاش کرده تا با نشانهشناسی و صورتبندی گفتمانی جریانها، ابتدا به گونهشناسی و سپس به تحلیل محتوای هر جریان بپردازد. نگارنده در این پژوهش به این نتیجه رسیده است که جریانهای تمدنی یک قرن اخیر جهان اسلام، عمدتاً به صورت تکساحتی و تکبُعدی به معضل تمدنی در جهان اسلام توجه نشان دادهاند؛ این رویکرد باعث شده مشکل تمدنی جهان اسلام لاینحل باقی بماند. الگوی جریانی تمدن نوین اسلامی که از سوی مقام معظم رهبری (دام عزه) ارائه شده، با ابتنا بر جریان انقلاب اسلامی، مشکل تمدنیِ جهان اسلام را در تمام زمینهها و ابعاد مورد توجه و اهتمام قرار داده است.
خلاصه ماشینی:
بعد از این تاریخ ، دو مذهب تسنن و تشیع ، دورنمایی مشابهی را در مسـئله بحـران تمـدن اسـلامی شـاهد بـود؛ جامعـه اهل سنت با از بین رفتن خلافت ، دچار بحران تمدنی شده بود و جامعه شیعه به دلیـل شکل گیری گفتمان ولایت فقیه بر اساس دال امامت ، ناچار بود بـه مسـائل و نیازهـای تمدنی پاسخگو باشد.
سیدجمالالدین که از او به عنوان پیشرو اندیشه و جریانهای تمدنی یـاد می شـود، از همین منظر به مشکله تمدن اسلامی ورود کرده و سردمدار جریانی شده که نـه تنهـا در جهان اهل سنت پیروان و هواداران خود را دارد؛ بلکه در بین شیعیان نیز این رویکرد و جریانسازی مورد توجه قرار گرفته است .
در میان شیعیان نیز جریانی بـر مـدار تأکیـد بـر جایگاه سیاسی ولایت فقیه در سطح تمدنی شکل گرفته است که گرچه نام مشخصـی ندارد، ولی می توان از آن تحت عنوان جریان حزب الله یاد کرد که در کشورهای ایران، لبنان، عراق و در اشکال محدودتری در افغانستان، سوریه و برخـی کشـورهای عربـی فعالیت دارند.
نظام خلافت و چگونگی آن و جایگاه خلیفه در جریـان التحریـر، کـانونی اسـت ؛ به گونه ای که بدون آن وضعیت مطلوب برای تمدن اسلامی قابل تصـور نیسـت و تنهـا این نظام سیاسی راستین می تواند نظامی بر اساس وحـی و اصـول شـریعت بنـا کنـد؛ نظامی که باید تمام جغرافیای جهـان اسـلام را دربـر گیـرد.
Redefining the Islamic State: The Fall and Rise of al-Qaeda in Iraq, National Security Studies Program Policy Paper (Washington DC: New America Foundation, 2011), http://securitynewamerica.