چکیده:
ترویج علم در حیطة عمومی موضوع مهمی است که کمتر به آن توجه میشود و کتاب علم، جامعه، توسعه: مقالاتی در باب ترویج علم در حیطة عمومی، نوشتة علی پایا از دو منظر تاریخی و فلسفی به آن میپردازد. این مقاله با هدف معرفی اجمالی و ارزیابی کتاب مزبور نوشته شده است. کتاب با استفاده از رویکرد عقلانیّت نقّاد، تلاش دارد نگاه عمومی به علم را تصحیح کند و همچنین در چیستی و ضرورت ترویج علم کاوش نماید. بهرغم کارآیی عقلانیت نقّاد در جهت تنویر افکار عمومی نسبت به ابطالپذیری گزارههای علمی، اما اتّخاذ این رویکرد به تنهایی، کتاب را از توجّه به عوامل اجتماعی و اقتصادی که ممکن است در پس ترویج علم وجود داشته باشد و باعث شود نگاه به ترویج علم، نگاه ابزاری باشد، باز داشته است. ضمیمه شدن رویکردهایی که توجّه به زمینههایی که علم در آن تولید و ترویج میشود، میتوانست جلو این کاستی را بگیرد. در مقاله همچنین چند نکته دربارة مسائل شکلی کتاب ارائه شده و سپس چند پیشنهاد جهت ارتقای محتوای کتاب نیز مطرح شده است که عبارتاند از درنظرگرفتن نقش عامل جنگ در ترویج علم، توجه به نقش تاریخی بازرگانان ایرانی و بیگانگانی که به ایران تردّد داشتند، شرح و بسط بیشتر فرصتها و چالشهای شبکههای اجتماعی در ترویج علم و بالاخره توجه به نخستین بانوی ایرانی که مؤلف یک کتاب درسی در ایران بود. جمعبندی مقاله اینست که کتاب مورد نقد، اثر فاخر و ارزشمندی است، ولی توجه به نکات ذکر شده میتواند باعث ارتقای آن باشد.
Public understanding, an important subject that is less discussed in the available literature, is under scrutiny by the book entitled Science, Society, Development: Papers on Public Understanding from both Historical and Philosophical Perspectives. Using critical rationalism as its main analytical approach, the book attempts to make a correction on the notion of science in the public perspective and also about the definition and necessity of public understanding. Despite the success of critical rationalism in enlightening the public about science, this approach alone is unable in clarifying non-scientific motivations such as political and economic interests behind propagating science. To prevent this shortcoming, we could consider besides critical rationalism some other approaches which help us and the public detect non-scientific motivations and to distinguish between genuine attempts and those who look at science as a means. This paper also discusses some formative points and suggests four complementary additions to the book. Overall, the book is an in-depth and valuable attempt on this subject.
خلاصه ماشینی:
به رغم کارآيي عقلانيت نقاد در جهت تنوير افکار عمومي نسبت به ابطال پذيري گزاره هـاي علمي ، اما اتخاذ اين رويکرد به تنهايي ، کتاب را از توجه به عوامل اجتماعي و اقتصادي که ممکن است در پس ترويج علم وجود داشته باشد و باعث شود نگاه به ترويج علـم ، نگـاه ابزاري باشد، باز داشته است .
در مقالـه هـم چنـين چند نکته دربارة مسائل شکلي کتاب ارائه شده و سپس چند پيشنهاد جهت ارتقاي محتواي کتاب نيز مطرح شده است که عبارت اند از درنظرگرفتن نقش عامل جنگ در ترويج علـم ، توجه به نقش تاريخي بازرگانان ايراني و بيگانگاني که به ايران تردد داشتند، شرح و بسـط بيش تر فرصت ها و چالش هاي شبکه هاي اجتماعي در تـرويج علـم و بـالاخره توجـه بـه * دانشيار مطالعات ايران ، عضو هيئت علمي دانشکدة مطالعات جهان ، دانشگاه تهران ، تهران ، ايران ، m.
بـا ارائـۀ ايـن توضـيحات ، دکتر پايا بر اين مهم تأکيد دارد که ترويج علم در حيطۀ عمومي ، بايد توأم با داشتن فهـم و ادراک صحيحي از خود علم باشد تا در مواردي کـه علـم رشـد مـي کنـد و ممکـن اسـت توصيه هاي پيشين خود را نقض کند، باعث ايجاد سوء تفاهم در ميان عمـوم مـردم نشـود.
اما سؤال مهمي که در مورد ترويج پژوهش هاي علمي در اين زمينه هـا مطـرح اسـت و همواره بايد دغدغۀ انديشمندان باشد، اين است که آکادمي هاي علمـي ، سياسـت مـداران و رسانه هـايي کـه ايـن پـژوهش هـا را بـه عرصـۀ عمـومي مـي آورنـد، هـيچ کـدام خنثـي و بي طرف نيستند.