چکیده:
مسئلۀ ویرانشهر و مفاهیم مرتبط با آن، همچون فرود و تباهی در جهانبینی و فلسفۀ اسلامی از برجستگی خاصی برخوردار است. بعد از جنگ جهانی دوم و فروریختن کاخ آمال و آرزوهای مردم، شاعران بیش از گذشته به مضامین ویرانشهری در اشعار خود پرداختند. در این میان، تاریخ و اوضاع سیاسی و اجتماعی دو کشور دوست و همسایه، ایران و عراق در دوره معاصر موجب نزدیکی و قرابت شگفتانگیزی در مضمونپردازی شاعران این دو کشور شده است. هر دو کشور طعم استعمار مستقیم یا غیرمستقیم، استبداد، جنگ، بیعدالتی و ستم را چشیدهاند، ازاینرو شعر شاعران هر دو فرهنگ بخصوص بدرشاکر السیاب و مهدی اخوان ثالث، آینة مصائب و درد و رنج و آرزوهای مردمانی شده است که در ویرانشهرهای ساخته شده در اندیشه شاعرانشان زیستهاند. از آنجاکه موضوع ویرانشهر حجم زیادی از اشعار دو شاعر موردنظر را به خود اختصاص داده است بررسی آن در پژوهشهای معاصر ادبی اهمیت مییابد ولیکن علیرغم اهمیت این موضوع، مساله ویرانشهر تاکنون در شعرشان، از دیدگاه تطبیقی مورد بررسی قرار نگرفته است؛ لذا نگارندگان برآن شدند که در این جستار بر بنیان توصیف و تحلیل در چهارچوب مکتب ادبیات تطبیقی آمریکایی، اشعار و اندیشه این دو شاعر و چگونگی ترسیم اندیشه ویرانشهر در سرودههایشان بررسی و تحلیل کنند. نتایج این پژوهش نشان میدهد: شرایط نا به سامان زندگی سیاب و اخوان باعث سرودن مضامین ویرانشهری در شعرهایشان است و همچنین استفاده از عناصر زمان و مکان و نیز تکنیک تداخل زمان در مکان به زیبایی اشعارشان افزوده است. از طرفی سیاب و اخوان کوشیدهاند با استفاده از تصاویر ویرانشهری و با تکیه بر عناصر زمان و مکان به بیان وخامت اوضاع زمانه خود بپردازند.
The issue of dystopia and related concepts, such as collapse and destruction in the Islamic worldview and philosophy, has a special prominence. After the Second World War and the collapse of the Palace of aspirations, poets paid more attention to the themes of the dystopia in their poems. The history and the political and social situation of Iran and Iraq in the contemporary period has led to a surprising closeness in the themes of the poetic compositions of the two countries. Both countries have experience colonialism, tyranny, war, injustice, and oppression. In this way, the poets of both cultures, especially, Badr Shaker al-Sayyab and Mehdi Akhavan Sales, have become the reflection of the sufferings, pains, and aspirations of the people who have lived in the dystopia made by their poets. Since dystopia makes a large volume of poems of the poets in question, its study is important. Moreover, dystopia in their poetry has not been studied from a comparative point of view. Therefore, this study explores the poems and thoughts of these two poets and the idea of dystopia in their poems using the American school of comparative literature and applying the descriptive-analytical method. The results show due to the influence of the unsettled conditions in which Sayyab and Akhvan lived, they have included the themes of ruins in their poetry. Also, the use of elements of time and place and the technique of time interference in place have added to the beauty of their poems. On the other hand, Sayyab and Akhvan have tried to express the deterioration of the situation of their moment by using the images of dystopia and relying on the elements of time and place.
خلاصه ماشینی:
٣. پیشینه پژوهش درمیان پژوهشگران حوزه ادبیات عربی و فارسی پژوهش های ارزشمندی در زمینه مقایسه شعر سیاب و اخوان انجام گرفته است از جمله مقاله یحیی معروف و روشنک ویسی «بررسی تطبیقی مفهوم نمادین باران در شعر سیاب و اخوان ثالث »(١٣٩١) و مقاله حمیرا زمردی «مفهوم اسطوره سیزیف در شعر معاصر عراق و ایران با تکیه بر قصیده «رسالة من مقبرة» از بدر شاکر السیاب و شعر «کتیبه » از مهدی اخوان ثالث »(١٣٩٢) و مقاله جهانگیر امیری و فاروق نعمتی «دغدغه های سیاسی در شعر بدر شاکر سیاب و مهدی اخوان ثالث »(١٣٩٠) اما درخصوص مساله ویرانشهر، تنها در فصل های یک و دو کتاب لویس عوض با عنوان «الثورةوالأدب » (١٩٦٧) به تحلیل شعر سیاب پرداخته و به صورت گذرا مساله ویرانشهر را نیز مطرح کرده است ؛ همچنین مقاله حیدریان شهری و صدیقی «نشانه هایی از ویرانشهر در شعر خلیل حاوی»(١٣٩٠) که در آن از بعد زمان و مکان به تحلیل مساله ویرانشهر پرداخته اند اما مساله ویرانشهر نه تنها به صورت جداگانه در شعر این دو شاعر مورد بررسی قرار نگرفته است ، بلکه تا کنون خوانشی تطبیقی، شعر این دو شاعر را در زمینه ویرانشهر بررسی نکرده است ؛ لذا نگارندگان بر آنند که با بیان نمونه های شعری، نحوه به کارگیری عناصر مهم ویرانشهر از جمله ، زمان و مکان ، تکنیک «تداخل زمان در مکان »، چیرگی شر و تباهی بر جهان و نیز جدال خیر و شر، را در اشعار این دوشاعر نشان دهند و به واکاوی تاثیر این تکنیک در زیباسازی فضای شعری بپردازند.