چکیده:
بیان مسئله
در سال های اولیه حکمرانی ناصرالدین شاه قاجار، منسوجات مورد استفاده در پوشش زنانه و مردانه با نقوش متنوع آراسته می شده است. نگاره پردازی های نسخه هزارویک شب صنیع الملک، به دلیل تعلق به این بازه تاریخی و واقع نمایی زندگی مردم، محل مناسبی برای پژوهش در این موضوع محسوب می شود؛ بنابراین پرسش این است: با نظر به نگاره پردازی های هزارویک شب صنیع الملک، کدام طرح ها و نقوش در منسوجات کاربردی در پوشش زنانه و مردانه عصر ناصری رواج داشته اند؟ و فرضیه این است که در این روزگار، همچون ادوار پیشین، نقش اندازی بر بستر لباس جلوه های متنوعی داشته و تفاوت های جنسیتی، تا اندازه ای، در گزینش پارچه جهت دوخت پوشاک تعیین کننده بوده است.
هدف پژوهش
هدف از انجام این پژوهش آن است که با مطالعه نگاره های نسخه قاجاری هزارویک شب صنیع الملک، انواع طرح و نقش پارچه در اوان دوره ناصری باز شناخته و مقایسه شوند.
روش پژوهش
مطالعه به شیوه توصیفی-تحلیلی و نمونه گیری احتمالی طبقه بندی شده بیست وچهار نگاره از هزارویک شب صنیع الملک انجام شده است.
نتیجه گیری
یافته های پژوهش حاکی از آن است که در مورد پوشش زنانه منسوجات طرح دار با نقوش گیاهی در اندرونی به کار می رفت؛ در مقابل، استفاده از انواع ساده در فضای بیرونی مرسوم بود. در خصوص پوشش مردانه، اولویت با منسوجات ساده بود، فقط پارچه های ترمه (منقوش به بته جقه) در دوخت قبا مورد استفاده قرار می گرفت و بهره گیری محدود از دیگر انواع طرح دار به تزیینات لباس خلاصه می شد.
خلاصه ماشینی:
مقالۀ پژوهشي پوشش زنانه و مردانۀ عصر ناصري در نگاره هاي هزارويک شب صنيع الملک آمنه مافي تبار* دکتراي پژوهش هنر، گروه طراحي پارچه و لباس ، دانشکدة هنرهاي کاربردي ، دانشگاه هنر، تهران ، ايران .
نگاره پردازي هاي نسخۀ هزارويک شب صنيع الملک ، به دليل تعلق به اين بازة تاريخي و واقع نمايي زندگي مردم ، محل مناسبي براي پژوهش در اين موضوع محسوب ِمي شود؛ بنابراين پرسش اين است : با نظر به نگاره پردازي هاي هزارويک شب صنيع الملک ، کدام طرح ها و نقوش در منسوجات کاربردي در پوشش زنانه و مردانۀ عصر ناصري رواج داشته اند؟ و فرضيه اين است ِکه در اين روزگار، همچون ادوار پيشين ، نقش اندازي بر بستر لباس جلوه هاي متنوعي داشته و تفاوت هاي جنسيتي ، تا اندازه اي ، در گزينش پارچه جهت دوخت پوشاک تعيين کننده بوده است .
بنابراين پرسش اصلي پژوهش حاضر آن است : با نظر به نگاره پردازي هاي هزارويک شب صنيع الملک ، انواع منسوجات کاربردي در پوشش زنانه و مردانۀ عصر ناصري با چه طرح ها و نقوشي تعريف شده است ؟ و فرضيه آنکه در اين دوره ، همچون اعصار پيشين ، نقش اندازي بر بستر لباس جلوه هاي متنوعي داشته و تفاوت هاي جنسيتي در گزينش پارچه جهت دوخت لباس تعيين کننده بوده است .
مطابق با نگاره هاي مصور در هزارويک شب صنيع الملک ، افزون بر دامن هاي دوخته شده از منسوجات ساده و بدون نقش ، استفاده از پارچه با طرح واگيره اي ساده نيز رايج بود؛ نمونۀ اين طرح در دامن سفيد بانوي مصور در تصوير ٢-الف ِ قابل ملاحظه است ، طرحي که با نقوش گياهي طبيعت گرا آراسته شده است .