چکیده:
میرعماد حسنیسیفیقزوینی و علیرضا عباسی از خوشنویسان مطرح دوره صفوی بودهاند. میرعماد در نستعلیق تبحر داشت و علیرضا عباسی در سه قلم نسخ، ثلث و نستعلیق. در پژوهش حاضر به بررسی تفاوتهای ترکیببندی در قطعات نستعلیق این دو خوشنویس، با استفاده از منابع کتابخانهای و به روش پیمایشی با رویکرد توصیفی- تطبیقی پرداخته شده و هدف اصلی، شناسایی و مقایسه قاعدۀ حسنوضع، از طریق بررسی قواعد ترکیب و کرسی است. به همین سبب، 10 قطعه از آثار نستعلیق در قالبهای چلیپا و سطرنویسی، تطبیق داده شده اند. بنابر مهمترین یافتههای این پژوهش، میرعماد در مقایسه با علیرضا عباسی، به قاعدۀ «حُسن وضع» پایبندی بیشتری داشته است. وجوه تمایز در تحریر این قطعات، ناشی از اختلافات جزئی در رعایت کرسیبندیها، نحوۀ اجرای مدّات، حروف و کلمات، زاویۀ نقطهگذاری، شیوۀ ترکیببندی و پراکندگی مدّات و نیز نحوۀ رقمزنی دو خوشنویس است.
Mir ʿEmad Hasani and ʿAliriza ʿAbbasi are both calligraphers form the Safavid era. Mir ʿEmad Hasani was renowned for his expertise in nastaʿliq script, and ʿAliriza ʿAbbasi’s fame was due to his works in nask, tolt, and nastaʿliq. This study explores the dissimilarities in the composition of nastaʿliq pieces by the two afore-mentioned calligraphers. This research purpose is to compare the composition (tarkib) and seating (korsi) to have a good layout (hosn-e wazʿ). In this article, ten pieces of nastaʿliq works in the forms of four diagonal sentences (chalipa) and one sentence were analyzed. Mir ʿEmad Hasani had a better commitment to the rules and principles of calligraphy in comparison with ʿAliriza ʿAbbasi. In addition, minor differences between the two artists’ works were detectable: the differences in the seating of letters, execution of stretched letters, words and letters, the angel between calligraphy pen and the paper while writing dots, composition methods, and dispersion of stretched letters, and the signature of each calligrapher.
خلاصه ماشینی:
در پژوهش حاضر به بررسی تفاوت های ترکیب بندی در قطعات نستعلیق این دو خوشنویس ، با استفاده از منابع کتابخانه ای و به روش پیمایشی با رویکرد توصیفی - تطبیقی پرداخته شده و هدف اصلی ، شناسایی و مقایسه قاعدٔە حسن وضع ، از طریق بررسی قواعد ترکیب و کرسی است .
هدف از این پژوهش ، شناسایی و مقایسه قاعدٔە «حسن وضع » در قطعات نستعلیق میرعماد و علی رضا عباسی از طریق بررسی قواعد ترکیب و کرسی در قالب های نوشتاری چلیپا و سطرنویسی آنهاست .
بدین سبب در تطبیق آثار، تنها به بیان وجوه افتراق در خطوط نستعلیق میرعماد و علیرضا عباسی بر اساس قاعدٔە «حسن وضع »، با هشت جدول مجزا پرداخته خواهد شد، تحت این عناوین : زاویۀ نقطه گذاری، پراکندگی نقاط ، کرسی ، مدّات، حروف خرد و کلمات ، شیؤە ترکیب بندی در قطعات چلیپا و سطرنویسی و نیز نحؤە رقم زنی دو خوشنویس در قالب های مذکور.
هماهنگی شکل و ترکیب بندی امضا با قالب چلیپا و قالب مشابه کتابت ٢، این نظم بیشتر دیده میشود، اما در آثار علی رضا عباسی گاه عدم رعایت کرسی نقطه ها در راستای محور افقی و عمودی حتی در ارتباط میان متن اثر با رقم خوشنویس ، به سبب شکل و ١.
نظم و فاصله بین حروف یک کلمه و کلمات یک سطر، اغلب به اندازه پهنای همان قلمی است که کاتب با آن کتابت کرده است و بیتوجهی به این نکته در آثار علی رضا عباسی بیشتر دیده میشود (جدول ٥-٢).