چکیده:
این مقاله با هدف بررسی آثار خسارات زیست محیطی نفت و گاز بر حاکمیت دولت های دارنده آنها در حقوق بین الملل تدوین شده است .مولفه های متعددی بر اصل حاکمیت دولتها در حوزه حقوق بین الملل تاثیرگذار می باشد که از مهمترین آنها می توان به برخورداری از منابع طبیعی نفت و گاز اشاره کردکه برخورداری از آن برای کشورهای دارنده آن ها موجب می شود تا آنها در حوزه های متعدد سیاسی واقتصادی از وسعت عمل بیشتری برخوردار باشد ولی از سوی دیگر با توجه به مخاطرات زیست محیطی ناشی از استفاده از این منابع این دولت ها مجبور به کاهش اعمال صلاحیت خود در زمینه استفاده از این منابع زیرزمینی می باشند. بدین ترتیب مسایل اصلی این پژوهش بدین صورت می باشد که آثار خسارات زیست محیطی نفت و گاز بر حاکمیت دولت های دارنده آنها در حقوق بین الملل شامل چه مواردی می گردد؟ این پژهش به شیوه توصیفی وتحلیلی وبا استفاده از متون حقوقی وکتابخانه ای به این نتیجه رسید که تعهدات زیست محیطی دولت ها، اصل حفاظت از محیط زیست، اصل احتیاطی، اصل جلوگیری، اصل پرداخت آلوده ساز، در حوزه حقوق بین الملل محیط زیست و مسیولیت دولت ها ناشی ازخسارت به محیط زیست از جمله محدودیت های حاکم برمفهوم اصل حاکمیت دولت ها بر منابع نفت وگازدر حقوق بین الملل تلقی می شود. براین اساس حاکمیت بر منابع طبیعی نفت و گاز حاکمیتی مطلق به حساب نمی آید و در برخی جهات با محدودیت هایی همراه می باشد چراکه استفاده از این منابع با توجه به عوارض و اثراتی که بر محیط زیست دارد می تواند دولت ها را در حوزه حفظ محیط زیست به عنوان "میراث مشترک بشریت" مکلف به پرداخت غرامت و همچنین جبران خسارت های وارده به محیط زیست اشاره نمود .
خلاصه ماشینی:
واژگان کلیدی : اصل حاکمیت، دولت ها، منابع نفت وگاز، خسارت، محیط زیست مقدمه مولفه اصل حاکمیت تحت تاثیر مولفه های مختلفی در دوران کنونی قرار گرفته است، به طوری که دسترسی به منابع طبیعی بخصوص منابع طبیعی نفت و گاز تاثیر قابل توجهی بر قدرتمندی کشورها در حوزه های منطقه ای و بین المللی دارد، بدین صورت که از آنجا که همه کشورها و دولتها در پی افزایش قدرت خود هستند براین اساس سعی وتلاش زیادی درزمینه کشف و بهره برداری از میادین نفت وگاز می کنند، چراکه حاکمیت بر منابع نفتی همچنین منابع گازی میتواند نقش قابل توجهی در دستیابی به اهداف ملی در حوزه نظام بینالمللی داشته باشد،ولی باید به این مسئله اشاره نمود که حاکمیت بر منابع طبیعی مطلق نمی باشد و مسائلی همچون میراث مشترک بشریت و همچنین حفاظت از حقوق محیط زیست و از سوی دیگر بهره برداری از میادین مشترک نفت و گاز بر روی زمین و همچنین زیر دریا ها و اقیانوس ها از مهمترین مواردی باشد که مسئله حاکمیت را تحت تاثیر قرار داده است.
براین اساس بر این اساس این مسئله در بسیاری از اسناد و کنوانسیون های بین المللی مورد توجه قرار گرفته است به طوری که در بسیاری از کنوانسیون ها واسناد بین المللی بر محدود کردن حاکمیت دولتها در استفاده از منابع طبیعی و احترام به محیط زیست و کاهش خسارات زیست محیطی و سوی دیگر بر جبران خسارت وارده بر محیط زیست تاکید شده است که در زیر به برخی از آنها اشاره می کنیم: بند اول: مسئولیت بین المللی دولت ها ناشی از آلودگی زیست محیطی در کنوانسیون مسئولیت فضا1972 کنوانسیون مسوولیت فضا در زمینه مسئولیت خسارت به محیط زیست وحقوق انسان در بند الف ماده 1 این کنوانسیون بیان می کند که : «از دست دادن زندگی، صدمات شخصی و یا سایر اختلالات بهداشتی و درمانی، یا فقدان خسارت به اموال ایالات و یا افراد، حقیقی یا حقوقی، یا بر اموال سازمان های بین دولتی بین المللی».