چکیده:
یکی از مباحث بسیار حساس و اساسی در شناخت و بررسی ابعاد گوناگون حیات ائمه و پیروان آنها، سازمان وکالت در عصر ایشان و معرفی وکلاء و بابهای آنها میباشد که ائمه اطهار (ع) با توجه به ضرورتهای پیش آمده اقدام به ایجاد چنین تشکیلاتی کردند تا بوسیله این سازمان بتوانند با شیعیانشان در دورترین نقاط عالم اسلام مرتبط باشند و شیعیان نیز با چنین ارتباطی بتوانند با اطمینان کامل نیازهای شرعی و دینی خود را مرتفع سازند.سازمان وکالت از زمان امام صادق (ع) آغاز به کار نمود و رفته رفته دارای نظم و هماهنگی و گستردگی بیشتری شد تا اینکه در عصر امامین عسکریین و سپس عصر غیبت به اوج گسترش و انسجام رسید و غالب نقاط شیعهنشین آن زمان در عالم اسلام را زیر پوشش قرار داد. این سازمان علاوه بر جمعآوری و تحویل وجوهات شرعی، کارکردهایی از قبیل نقش علمی و دینی، نقش ارشادی در معرفی امام بعدی بعد از شهادت امام پیشین، تحویل نامهها و دریافت پاسخ آنها و رفع اختلافات و منازعات شیعیان و امثال آنها را عهدهدار بود.در این تشکیلات امام معصوم رهبر سازمان و وکلای برجسته سر وکیل یا وکیل ارشد میباشند که وکلای ارشد نظارت بر عملکرد وکلای نواحی مختلف را عهدهدار بودند. تعداد وکلاء و نحوه عملکرد آنها بستگی به موقعیت جغرافیایی و جمعیت شیعیان آن نواحی دارد.امام معصوم (ع) نیز به عنوان رهبری سازمان عملکردهای دقیقی را ایفاء مینمود مانند نصب وکلا به مقام وکالت ـ تعیین جانشین برای وکلایی که از دنیا میرفتند ـ نظارت بر عملکرد وکلا و تعیین قلمرو فعالیت هریک، مواخذه وکلای خائن و فاسد، آگاه کردن وکلا و شیعیان از کذب دعاوی دروغین وکالت و بابیت و عزل و لعن و طرد این مدعیان دورغین و تامین مالی و دینی وکلاء.
خلاصه ماشینی:
امام معصوم (ع) نیز به عنوان رهبری سازمان عملکردهای دقیقی را ایفاء مینمود مانند نصب وکلا به مقام وکالت ـ تعیین جانشین برای وکلایی که از دنیا میرفتند ـ نظارت بر عملکرد وکلا و تعیین قلمرو فعالیت هریک، مؤاخذه وکلای خائن و فاسد، آگاه کردن وکلا و شیعیان از کذب دعاوی دروغین وکالت و بابیت و عزل و لعن و طرد این مدعیان دورغین و تأمین مالی و دینی وکلاء.
مقدمه:ضرورت، پیشینه، هدف و روش پژوهشضرورت انجام این پژوهش به این است که شناخت دقیقتر سیره عملی معصومین در رهبری شیعه و انجام وظایف الهی ایشان بسیار حائز اهمیت است و انجام پژوهشی هرچند کوتاه درباره وکلا و ابواب ائمه و تبیین سازمان وکالت در عرصه مهدویت مفید مینماید باید اذعان کنم که پیشینه و ادبیات این مبحث را میتوان از کتابهایی همچون «تاریخ الغیبة الصغری» از شهید سیدمحمد صدر و «مکتب در فرایند تکامل» از دکتر سید حسین مدرسی طباطبایی، و «حیاة الامام العسکری» از شیخ محمد جواد طبسی و «سازمان وکالت و نقش آن در عصر ائمه» از دکتر محمدرضا جباری، مطالعه نمود.
لذا واژه سفیر و سفرا یا منصوب برای سفارت، منصَرف به نوّاب اربعه و برخی وکلای سرشناس در حال غیبت صغرا بوده است برای نمونه شیخ طوسی در فصل مربوط به وکلاء در کتاب غیبت چنین آورده؛ فامّا السفراء الممدوحین فی زمان الغیبه فاوّلهم من نصبه ابوالحسن علی بن محمد العسکری و ابومحمد الحسن بن علی بن محمد : و هو الشیخ الموثوق به ابوعمر و عثمان بن سعید العمری (رحمة الله علیه)[4]3.