چکیده:
یکی از مشکلات زیست محیطی در مناطق جنوبی و جنوب غربی ایران فعالیت توفان های گردوغبار و ریزگردها در اتمسفر
شهرها است. شهرهای اهواز، آبادان و دزفول و سایر شهرهای استان خوزستان و جنوب غرب ایران از ورود توفان های گردوغبار
و ریزگردها آسیب پذیر هستند. در این پژوهش وضعیت توفان های گردوغبار، ریزگردها و نیز وضعیت میدان دید و نحوه ورود
این توفانها به درون شهرها مورد مطالعه قرار گرفته است. در این پژوهش دوره های آماری مختلف برای استان مورد نظر در
طول سال های ٢٠١٣ تا ٢٠٢٢ مورد مطالعه قرار گرفت. سپس وضعیت باد غالب، پراکندگی توفانها و کاهش میدان دید در
طول سال بررسی شدند. همچنین نقشه های مربوط به الگوهای فشار در روزهای وقوع توفان برای انجام تحلیل سینوپتیکی
تهیه و مورد ارزیابی قرار گرفتند. بیش ترین تعداد توفان گردوغبار در آبادان و کم ترین آنها در دزفول شکل گرفته است.
تغییرات دوره ای گردوغبار در منطقه، افزایش این پدیده اقلیمی را در سال های اخیر مشخص کرده است. تغییرات فراوانی
گردوغبار با افزایش ارتفاع روند مثبتی در منطقه نشان داده است. وضعیت افزایش تعداد روزهای با میدان دید کم با ماه های
شاخص وقوع توفان گردوغبار در منطقه مطابقت داشته و بیش ترین تعداد روزهای با میدان دید کم مربوط به خرداد و تیر بوده
است. همچنین تحلیل همدیدی جو نشان می دهد در نزدیکی سطح زمین در هنگام وقوع توفان گرادیان شدید فشار و
ناپایداری و در سطح ٥٠٠ هکتوپاسکال جریان هم گرایی بر روی منطقه ایجاد شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که
گردوغبار در خیابان های موازی با مسیر باد غالب به راحتی به قسمت های مرکزی شهر منتقل می شود و در اثر برخورد
جریان گردوغبار با ساختمان های بلند شهر، قسمتی از جریان ریزگردها به طرف سطح زمین انتقال یافته و قسمتی دیگر از
جریان در بخش پشت به باد ساختمان حالت پیچشی ایجاد می نماید. بخش دیگری از آن نیز در ارتفاعی بالاتر از ساختمانها
از سطح شهر عبور می کند. پوشش گیاهی در اطراف شهرها، ورود ریزگردها را به داخل شهرها کاهش داده و به عنوان یک
عامل مثبت در کاهش آلودگی منطقه به حساب می آیند.
خلاصه ماشینی:
يافته ها بررسي تغييرات دوره اي توفان هاي گرد وغباردر منطقه بررسي وضعيت گردوغبار در سطح شهرهاي استان خوزستان براساس آمار تعداد توفان هاي گردو غبار سه شهر آبادان ، اهواز و دزفول به ترتيب در دورهاي زماني مشخص تغييرات مشخصي را نشان مي دهد.
نمودار تغييرات حداکثر تعداد وقوع توفان هاي گردوخاک با ارتفاع ايستگاه هاي مورد مطالعه (شکل ٨)نشان مي دهد که با افزايش ميزان ارتفاع از سطح دريا تعداد توفان ها افزايش يافته است ، يعني از آبادان با کم ترين ارتفاع به سمت دزفول با بيش ترين ارتفاع ، گردوغبار زياد شده است .
بيش ترين تعداد توفان هاي گردوغبار در طول سال در آبادان در ارديبهشت (ماه مي)، در اهواز در فروردين (ماه مارس ) و مرداد (ماه اوت ) و در دزفول درخرداد (ژوئن ) شکل گرفته است .
Dust and its effects on human health, Health Deputy, Health and Environment Center, Tehran (In Persian) 15.
Examining the role of regional atmospheric circulation on the Middle East in the summer dust storms in the South West of Iran.
Dust storm originate from Sahara covering Western Europe: A case study, Atmospheric Environment, 42(21), pp.
Zoning dust phenomenon in the western half of Iran during the years 1990 to 2009, Journal of Applied Research in Geographic Sciences, No. 31, pp.
Analysis of the severe group dust storms in eastern part of northwest china, journal of Geographichal seiences 12, 3, pp.
Synoptic study of dust storms in western regions of Iran during the years 2005 to 2009, Journal of Geography and Environmental Planning, No. 43, pp.