چکیده:
هدف مقاله پیشرو بررسی دشواریهایی است که سیاستگذاری ایران را در قبال برخی از همسایگاناش با مشکل مواجه است، میباشد. زیرا درک این دشواریها میتواند به نحوه تعامل و سیاستگذاری ایران با کشورهای همسایه کمک نماید. در این مقاله با پذیرش مفروضههای کمی به بررسی چالشهای سیاستگذاری ایران با سه کشور همسایهاش یعنی عربستان سعودی، ترکیه و بحرین میپردازیم و عوامل موثر بر سیاستگذاری ایران با این سه کشور را بررسی میشود. راهبرد پژوهش قیاسیگونه پژوهش کاربردی موردی و ایستاسنجی است، یافتهها حاکی از آن است که رقابتها بر سر صادرات انرژی، حضور و اعمال نفوذ عوامل خارجی در منطقه، رقابتهای ژیوپلیتیک و تلاش کشورها برای احیای امپراطوری خودشان در منطقه و تضاد ایدیولوژیک ایران و همسایگاناش در منطقه و کاهش روابط اقتصادی از جمله مواردی است که منجر به فراز و فرودهایی در روابط ایران با عربستان، بحرین و ترکیه و در مواردی منجر به تیره شدن روابط ایران با این کشورها شده است. در نهایت میتوان گفت که مجموعهای از عوامل مرتبط با انرژی، ژیوپلیتیک مذهب و ایدیولوژی و رقابتهای منطقهای منجر به فراز و فرود روابط ایران با همسایگاناش شده است و سیاستگذاری ایران با این کشورها را با دشواریهایی مواجه نموده است.
خلاصه ماشینی:
موضوعی که سیاستگذاری اقتصادی ایران در منطقه را دچار چالش میکند این است که هر زمانی که دولت ایالات متحده آمریکا اقدام به تحریم مشتریان انرژی ایران به دنبال پاسخگویی به نیازهای خودشان هستند و عربستان سعودی با فشارهای آمریکا کمبود نفت ایران را با استفاده از افزایش تولید و افزایش فروش جبران میکند، یکی از چالشهای سیاستگذاری ایران در منطقه خاورمیانه و همچنین مساله انرژی این موضوع است که عربستان سعودی و سایر کشورهای منطقه را برای جبران کاهش صادرات نفت ایران افزایش نفت خود را بیشتر نکند و این معضل با افزایش تهدیدات نظامی نیز همراه بوده است مثلاً در سال ۲۰۱۸ علی جعفری فرمانده کل سپاه پاسداران گفت اگر ایران نتواند نفت خود را به هیچکس نمیتواند در منطقه نفت خود را بفروشد و این مسئله را میتوان بعنوان مصداقی از تسری مسئله امنیتی مجله امنیت و اقتصاد دروازه یکدیگر نامید (Rouhi, 2018: 33).
درک بحران امنیتی توسط عربستان سعودی منجر به این مسئله شد که عربستان از طریق دیپلماتیک به دنبال رابطه با ایران باشد اما مسئلهای که وجود دارد روسیه نیز مانند چین در عربستان سعودی دارای سرمایهگذاریهای بسیار زیاد اقتصادی میباشد و روسیه و چین سعی میکنند تا در نزدیک شدن ایران به عربستان سعودی بعنوان یک متحد سنتی ایران و متحد ابتکار عمل و هماهنگی را در دست بگیرند و وجود کشورهای فرامنطقهای در عربستان سعودی مانند روسیه چین و آمریکا یکی از عواملی است که میتواند در سیاستگذاری ایران بین عربستان سعودی چالش ایجاد کند.
Turkish-Iranian competition in South Caucasus, Memo Middle East Monitor, https://www.
Turkey and Iran: Between Friendly Competition and Fierce Rivalry, Arab Studies Quarterly, Vol. 36, No. 1 (Winter 2014), pp.
Bahrain-Iran Foreign Relations: A Brief Case Study – Analysis.
com/10122021-bahrain-iran-foreign-relations-a-brief-case-study-analysis/.