چکیده:
پژوهش حاضر تاثیر بی ثباتی اقتصاد کالن با منشاء تورم بر کسری بودجه دولت در اقتصاد ایران و با استفاده از اطالعات دوره زمانی 1179-1108 را از دیدگاه تجربی مورد بررسی قرار می دهد. برای انجام این بررسی، مدل مناسبی از خانواده مدلهای هم زمان به کار گرفته شده است. مدل مذکور نشان دهنده روابط میان متغیرهای اقتصادی از قبیل کسری بودجه و عرضه پول و تورم بوده و بیانگر رفتار پویای سیستمی میان آنهاست. از آنجا که مدل به صورت همزمان و خطی است، از روش 3SLS استفاده شده است. نتایج تجربی نشان میدهد که در اقتصاد ایران با افزایش بی ثباتی اقتصاد کالن با منشاء تورم، هزینه های اسمی دولت سریع تر از درآمدهای آن افزایش می یابد، لذا اثر نهایی آن بر ساختار مالی دولت افزایش کسری بودجه خواهد بود.
خلاصه ماشینی:
نتايج تجربي نشان ميدهد که در اقتصاد ايران با افزايش بي ثباتي اقتصاد کلان با منشاء تورم ، هزينه هاي اسمي دولت سريع تر از درآمدهاي آن افزايش مي يابد، لذا اثر نهايي آن بر ساختار مالي دولت افزايش کسري بودجه خواهد بود.
رشد چشمگير شاخص قيمت مصرف کننده (CPI٤) و نرخ تورم بالا طي دهه ١٩٧٠ و کسري بودجه بزرگ طي سال هاي ٨٠-١٩٧٠ بستري مناسب براي انجام اين پژوهش بوده است .
1 Aghevli and khan 2 Chaudhary and Parai 3 Chaudharyand ahmad 4 Consumer Price Index 6 ٧- روش شناسي پژوهش ارتباط متقابل ميان بي ثباتي اقتصاد کلان با منشاء تورم و کسري بودجه دولت ، هم از سوي پولگرايان و هم از سوي مکتب کينزي رد نشده است .
مدل مذکور به روش حداقل مربعات سه مرحله اي، برآورد شده و جامعه آماري ، داده ها و اطلاعات اقتصاد ايران در سطح کلان مانند تغييرات سطح عمومي قيمت ها، عرضه اسمي پول ، توليد ناخالص واقعي مخارج اسمي دولت ، درآمدهاي اسمي داخلي و غيره است .
منتج از پژوهش هاي اخير، در شرايط بي ثباتي اقتصاد کلان (تورمي)، اثر نهايي بر ساختار مالي دولت خود را به شکل افزايش کسري بودجه نشان مي دهد.
زيرا در نظام مالياتي کشورهايي مانند ايران ، جمع متوسط تاخيرات زماني در وصول ماليات ها بيشتر از تاخيرات زماني به وجود آمده در انجام هزينه هاي دولت است و اين باعث افزايش کسري بودجه مي شود(توکلي و طيبي، ١٩٩٨).
اين نتايج ، نشان دهنده اثر مستقيم افزايش کسري بودجه دولت برعرضه پول است .