چکیده:
ثبت اختراع را میتوان یکی از مهمترین حقوق مالکیت فکری دانست که بهمنظور حفاظت از اختراعات، نوآوریها و
ابداعات فناورانه، مورد استفاده قرار میگیرد. مخترع، با هدف حفاظت از اختراع خود که میتواند یک محصول، فرایند
و بهطورکلی یک راهکار جدید برای رفع یک مشکل باشد، آن را در مرکز مالکیت معنوی سازمان ثبت اسناد و املاک
به ثبت رسانیده و در صورت تایید و اعطای گواهی ثبت اختراع به وی، میتواند برای مدت زمان محدود، از حق انحصاری
بهرهبرداری از اختراع در محدوده جغرافیایی ثبت شده، استفاده کند.
در این پژوهش، ابتدا سعی شده تا ضمن مروری بر گفتارهای پیشین در اهمیت و جایگاه مالکیت فکری، گلوگاههای
نظام ثبت اختراعات ایران بهعنوان یکی از مهمترین انواع مالکیت صنعتی بررسی شود. در این گزارش، ضمن جمعآوری
نظرات ذینفعان این موضوع و صاحبنظران مانند مخترعان، کارشناسان دادگستری، قضات دادگاه، نهادهای حمایتی
دولتی و... چالشهای این حوزه دستهبندی شده و چنانچه در طرح حمایت از مالکیت صنعتی )که درحال طی مراحل
قانونی رفع ایرادهای شورای نگهبان است( راهکارهایی برای این مسائل پیشبینی شده نیز مد نظر قرار گرفتهاند.
چالشهای نظام اختراعات ایران را میتوان به دو بخش چالشهای نظام ثبت و چالشهای نظام دادرسی طبقهبندی
کرد. عدم تناسب هزینههای بررسی اظهارنامه اختراعات، تعدد و تعارض منافع مراجع استعلام، ضعف الگوی ارزیابی
ماهوی اختراعات و امکان تبانی مخترع با ارزیابان اظهارنامه اختراع از زیرچالشهای بخش نظام ثبت اختراعات بوده و
کافی نبودن مجازات پیشبینی شده در قانون ثبت اختراعات برای مجرمان، لزوم ارتقاء آگاهی وکلا، قضات و ارزیابان
ثبت اختراع از زیرچالشهای بخش دادرسی پروندههای اختراعات در دادگاههای مالکیت فکری هستند که در طرح
حمایت از مالکیت صنعتی تلاش شده است با استقرار نظام بررسی ماهوی اختراعات، ایجاد شعب تخصصی مالکیت
فکری و تربیت ارزیابان و وکلای تخصصی این حوزه و نیز تسهیل فرایند رسیدگی به دعاوی با ایجاد شورای تخصصی
ذیل مرجع ثبت به برخی از آنها پاسخ داده شود. اقدامهایی از قبیل بهروزرسانی و متناسبسازی هزینههای ثبت اختراع
و حمایت از کسبوکارهای خرد و نوپا در تامین هزینههای فرایند ثبت، الکترونیکی شدن فرایند انعکاس نظر ارزیاب به
مخترع، ایجاد مشوقهای اقتصادی برای تشویق نوآوران به ثبت اختراعات با قابلیت تجاریسازی و حذف مشوقهای
ناکارآمد جهت ائتلای هرچه بیشتر نظام ارزیابی و ثبت اختراعات، در جهت استقرار نظام مالکیت صنعتی )با محوریت
اختراعات و تجاریسازی آنها( پیشنهاد شدهاند.