چکیده:
منطقه قفقاز جنوبی و منطقه خزر جزء مناطق با اهمیت ژئواستراتژیک است که به عنوان یک کریدور ارتباطی از اروپا به آسیای مرکزی عمل می کند. همچنین ذخایر غنی حامل های انرژی ایران و نیاز مبرم کشورهای منطقه و اروپایی به این انرژی، ایران را از نظر جایگاه تبادل انرژی مهم جلوه داده است. با وجود فراهم آمدن فرصت هایی برای ایران در جهت گسترش نفوذ خویش در منطقه قفقاز جنوبی و همچنین شکل گیری بستر مناسب و امن در قالب همکاری با کشورهای اوراسیا با چالش های جدی روبه رو بوده است. سوال اصلی پژوهش این است که چرا جمهوری اسلامی ایران با وجود برخورداری از ذخایر عظیم انرژی و ظرفیت های ترانزیتی در انتقال انرژی به قفقاز جنوبی در قیاس با رقبا ناموفق عمل کرده است؟ برای پاسخ به پرسش حاضر از منابع و اطلاعات مستند و معتبر که به روش کتابخانه ای گردآوری شده است، بهره گرفته شد. یافته های پژوهش حکایت از آن دارد با وجود مهیا بودن بازار مناسب در این منطقه برای انتقال انرژی ایران ولیکن وجود برخی از چالش هایی همچون: حضور قدرت های بزرگی همچون آمریکا و اتحادیه اروپا در منطقه قفقاز جنوبی، سیاست کاهش وابستگی به انرژی ایران و تمایل به کمرنگ کردن حضور ایران در منطقه از سوی کشورهایی همچون روسیه و ترکیه، پیدایش بعضی از کریدورهای رقیب برای ایران در راستای اهداف و منافع سیاسی کشورهای اروپایی و روسیه، زمینه را برای مانور انرژی ایران در منطقه قفقاز جنوبی با اختلال روبه رو ساخته است.
The South Caucasus region and the Caspian region are among the most important geostrategic regions which act as a communication corridor from Europe to Central Asia. Regarding the rich resources of energy carriers of Iran and the dire need for the region and european countries, it considers Iran important in terms of energy exchange. In spite of the opportunities for Iran to expand its influence in the south caucasus region as well as the formation of a suitable and safe bed in the form of cooperation with the eurasian states face serious challenges. The main question of this study is why the Islamic Republic of Iran has not been succesful in comparison to its competitors, despite having large reserves of energy and transit capacities in transferring energy to the South Caucasus? In order to answer the current question, relevant and reliable sources and data collected by the library method have been used. The research findings indicate that despite the availability of a suitable market in the region, the existence of some challenges such as the presence of major powers such as the United States and European countries in the region of South Caucasus, the emergence of some competing corridors for Iran in line with the aims and political interests of European countries and Russia, has caused problems for Irans energy maneuver in the South Caucasus region.
خلاصه ماشینی:
يافته هاي پژوهش حکايت از آن دارد با وجود مهيا بودن بـازار منـاســـب در اين منطقـه براي انتقـال انرژي ايران وليکن وجود برخي از چـالش هـايي همچون : حضـــور قـدرت هـاي بزرگي همچون آمريکـا و اتحـاديـه اروپـا در منطقه قفقاز جنوبي ، ســياســت کاهش وابســتگي به انرژي ايران و تمايل به کمرنگ کردن حضـور ايران در منطقه از سـوي کشـورهايي همچون روسـيه و ترکيه ، پيدايش بعضـي از کريدورهاي رقيب براي ايران در راسـتاي اهداف و منافع سـياسـي کشـورهاي اروپايي و روســـيه ، وجود مشـــکلات در ميادين نفت و گاز ايران ، زمينه را براي مانور انرژي ايران در منطقه قفقاز جنوبي با اختلال روبه رو ساخته است .
همچنين ايران نيز به دليل وســعت زياد و پراکندگي جمعيت و قرار گرفتن ميادين نفت و گاز در جنوب و جنوب غربي کشـور از خطوط انتقال زيادي برخوردار اسـت که با توجه به حسـاسـيت هاي موجود بايد به امنيت مسـير اين خطوط توجه ويژه اي داشـته باشـد و نسبت به آنها تدابير ويژه اي اتخاذ کند.
از ســويي ديگر در برابر تلاش هاي روسـيه ، آمريکا به شـکل مسـتمر، عقب راندن اين کشـور به مرزهاي فدراسـيون را دنبال کرده اسـت (کولايي، ١٣٨٧: ٥٠) که نمونه آن را ميتوان در همسـويي گرجسـتان با غرب در تشـويق شـرکت هاي غربي به انتقال انرژي منطقه از خاک گرجسـتان به ترکيه و از آنجا به بازارهاي جهاني دانسـت که توانسـت باعث حضـور بيشـتر غرب در مناطق قفقاز و مرزهاي جنوبي روسيه گردد.