چکیده:
هدف: بررسی دیدگاه دانشمندان مسلمان دربارۀ ردهبندی علوم و مقایسه آنها با نظامهای ردهبندی رایج جهانی به منظور فراهم ساختن زمینه بازنگری در ردهبندیهای کتابخانهای برای طراحی نظامهای بومی ردهبندی مبتنی بر ارزشهای فرهنگی و اعتقادی و نیازهای علمی جهان اسلام. روش: نظرات دانشمندان مسلمان با مطالعه منابع کتابخانهای شناسائی و تحلیل شده است. یافتهها: دانشمندان مسلمان ازسدة دوم هجری تاکنون با رویکردهای فقهی-اخلاقی، اخلاقی-تربیتی، و آموزشی ـ تربیتی به ردهبندی علوم پرداختهاند؛ و طبقهبندی تعدادی از آنان دارای برخی از ویژگیها و مزایای خاصی بودند (همچون: اتکاء بر جنبه موضوعی، استفاده از شیوه ارجاع، بهکاربردن مبنای تحلیل و ترکیب) که در ردهبندیهای جدید کتابخانهای شاهد آنهاییم.
Purpose: To propose a basis for a library classification scheme based on cultural and doctrinal values of the Islamic world. Methodology: Views of Muslim scholars on classification of sciences are reviewed and compared with existing library classification schemes. Finding &Results: Since early 8th century Muslim scholars have proposed classifications for sciences in accordance to their jurisprudential-moral, ethical-educational, and moral-educational approaches, some having novel features and merits which could be used in developing alternative library classification schemes.
خلاصه ماشینی:
هر یک از رده بندی های دانشمندان بررسی شده در این مقاله رویکرد و ویژگی های متمایز دارند (جدول شماره ۱) جدول ۱ طبقه بندی علوم از دیدگاه دانشمندان اسلامی علوم بر اساس پشتوانه علمی مسلمانان ردیف تقسیم علوم علوم دینی عقلی شرعی علوم دنیایی نظری (علم صنعت) عملی (علم صنایع) علوم بشری (انسانی) منطق طبیعیات علوم إلهی (علوم انبیاء) علوم منطق علوم شرعی کلام علم لسان ریاضیات ریاضی طبیعی و الهی کیمیا کیمیاگرها و اهل صناعت خطابه حکمت عملی حیل (مکانیک) مذاهب و اعتقادات سوفسطیقا نجوم علوم عجم هندسه نام ها طرفه ها عزائم سحر و شعبده منطق آر شما طیقی فلسفه و علوم قدیمه قیاس عبارت فقه فقها و محدثین معقولات فلسفه منطق کلام و متکلمین اخبار مدخل شعر عروض معرفت شعر و شعرا کتابت أخبار و آداب حکمت عملی اخلاق عربی نحو و لغوی ها جابر بن حیان کندی فارابی خوارزمی ابن ندیم ابن سینا نام دانشمند امم و کتابهایشان حکمت نظری طبیعی ریاضی الهی تدبیر منزل سیاست ردیف نام دانشمند غزالی کیسے علوم شرعی علوم اصول تقسیم علوم علم فروع علوم نظری علوم حکمی نظری قطب الدین شیرازی خواجه نصیر طوسی ابن اکفانی علوم عقلی ریاضیات منطق طبیعیات علوم عملی ما بعد الطبیعیه علوم غیر حکمی علوم دینی حکمت عملی تدبیر منزل آنچه مقصود با لذات است علوم (حکمی حکمت نظری حکمت عملی طبیعی سیاست علوم غیردینی سیاست منطق آنچه مقصود با لذات نیست منطق تدبیر منزل محاوری أخلاق تصوّف علوم أواخر ریاضی إلهى أدبیات آملی علوم شرعی علوم أوایل حکمت عملی تقسیم علوم علوم نقلی وضعی علوم عقلی طبیعی عددی تصوف علوم باطن إلهى تشریح حکمت شرعی طبیعی بدیع منطق بیان حکمت عملی تعبیر رؤیا معانی تصوف کلام اصول فقه فرائض علوم شرعی و عربی تصریف علوم علوم متعلق به أعیان سیاست اداره) جامعه مدنی و سیاسی) تدبیر منزل (ساماندهی امور خانواده) علوم شرعی علوم عربی حکمت نظری علوم عربی علوم شرعی منطق علوم عقلی علوم حقیقی حکمت عملی عملی حکمت نظری علوم متعلق به معقولات (أذهان) فرائض اصول فقه حدیث علوم مرتبط با ألفاظ (عبارت) حدیث قرآن تفسیر علوم متعلق به خط (کتابت) لسانی اصول دین نام دانشمند ابن خلدون سیوطی کبری زاده ردیف شیروانی أخلاق (خودسازی و تربیت (افراد) علوم راجع به أعمال قالبی و وظایف نشته ظاهری نفس تربیت ظاهر) شرعیات غیر مقدمات علوم (نافع) منطقیات ریاضیات حکمات طبیعیات إلهیات تنظیم امور دنیا معرفت به باطل معرفت به فرستادگان الهی معرفت به معاد معرفت به مراحل سیر و سفر معرفت به خداوند مقدمات علوم راجع به أعمال قلبی و وظایف آن تربیت قلب) علوم راجع به کمالات عقلی و وظایف روحی (علم به مبدأ وجود به حقیقت و مراتب آن بسط وقبض و ظهور و رجوع آن تھانوی ملاصدرا صدر الافاضل امام خمینی حبیب الله عظیمی رده بندیهای هفتگانه جاب بن حیان (۱۲۰ - ۱۹۸ ق.