چکیده:
به رغم اینکه میتوان مدعی شد نابرابری، فاصله و طردشدگی اجتماعی همواره در جوامع وجود داشته است، نمیتوان از تأمل در چرایی، چگونگی و پیامدهای آن برای گروههای مختلف و نظامهای اجتماعی دارای تنوع و تکثر امروز، چشمپوشی کرد. پژوهش حاضر با هدف تبیین رابطه هویت مذهبی و احساس طرد اجتماعی با در نظر گرفتن متغیر واسط فاصله اجتماعی در میان دو گروه دانشجویان شیعه و سنی انجام شده است. نمونه آماری شامل 279 نفر از دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشکدههای علوم اجتماعی سه دانشگاه علامهطباطبایی، تهران و شهید بهشتی است، که دانشجویان سنی به شیوه گلولهبرفی و دانشجویان شیعه به شیوه تصادفی انتخاب شدهاند. یافتهها حاکی از آن است که مقدار میانگین شاخصهای احساس طرد اجتماعی، فاصله اجتماعی و هویت مذهبی در میان دانشجویان سنی بیش از دانشجویان شیعه میباشد. همچنین، بین میزان هویت مذهبی با احساس طرد اجتماعی و بین فاصله اجتماعی با احساس طرد اجتماعی رابطه مستقیم وجود دارد. تحلیل رگرسیون چند متغیری بیانگر آن است که متغیرهای وارد شده به معادله توانستهاند بخش قابل توجهی از واریانس تغییرات مربوط به متغیر وابسته را تبیین نمایند. نتایج تحلیل مسیر نیز حاکی از آن است که متغیرهای هویت مذهبی، قومیت و فاصله اجتماعی با احساس طرد اجتماعی رابطه دارند.
Even though it can be argued that inequality, distance, and social exclusion have always existed across societies, one can not ignore reflecting on the reason why and how it is created together with its consequences for today’s various groups and social systems. The aim of this study is to explain the relationship between religious identity and the feeling of social exclusion by considering the mediating variable of social distance between two groups of Shiite and Sunni students. The statistical sample includes 279 graduate students of the faculties of social sciences in the three universities of Allameh Tabataba’i, Tehran and Beheshti, in which Sunni and Shiite students were chosen through snowball method and random selection, respectively. The findings indicate that the mean values of feelings of social exclusion, social distance and religious identity among Sunni students are higher than Shiite ones. Also, there is a direct relationship between the level of religious identity and the feeling of social exclusion, and the same is true for social distance and the feeling of social exclusion. Multivariate regression analysis reveals that the variables included in the equation have been able to explain a significant part of the variance of the changes related to the dependent variable. The results of path analysis also demonstrate that the variables of religious identity, ethnicity and social distance are related to the feeling of social exclusion.
خلاصه ماشینی:
بر اين اساس ، سؤال اصلي مقاله حاضر اين است که آيا و تا چه حد، هويت قومي مذهبي گروه هاي اقليت ، از طريق ساخت موقعيت خاص و ايجاد فاصله اجتماعي احتمالي بين آنان و اکثريت مسلط در جامعه داراي تنوع قومي مذهبي ايران ، به ايجاد يا افزايش احساس طردشدگي در ميان دانشجويان شيعه و سني ميانجامد؟ اهميت پرداختن به مسأله طرد اجتماعي اقليت هاي مذهبي در جامعه ما به ويژه در ميان نسل هاي جوان و تحصيل کرده آنان بدين خاطر است که عليرغم تلاش آنان براي استفاده از فرصت هاي در دسترس ، رشد قابليت ها و توانمنديها و دستيابي به موقعيت هاي اجتماعي اقتصادي برتر، به نظر نميرسد تحصيل کردگان دانشگاهي متعلق به اقليت هاي مذهبي، من جمله مذهب سني، نگرش و ارزيابي مثبتي از موقعيت فعلي و آتي خود در مقايسه با همتايانشان در جمعيت اکثريت داشته باشند.
يافته هاي استنباطي يافته هاي به دست آمده از نتايج آزمون همبستگي پيرسون براي دانشجويان شيعه نشان داد که مقدار همبستگي بين دو متغير ميزان هويت مذهبي و احساس طرد اجتماعي اين دانشجويان ٠/٧٣٣ است ، بنابراين بين ميزان هويت مذهبي با احساس طرد اجتماعي رابطه مثبت معنادار وجود دارد؛ به عبارت ديگر هرچه هويت مذهبي افراد قويتر باشد احساس طرد اجتماعي آنان بيشتر است .
Regression analysis to explain the dependent variable (feeling of social exclusion) خلاصه مدل ضريب رگرسيون ض٢ريRب ضرjيadب تعRيين خطاي استاندارد سطح 2 مدل F چندگانه تعيين تعديل شده برآورد معناداري ١) شيعه 0/623 0/388 0/381 0/393 0/000 48/678 ٢) سني 0/583 0/340 0/333 0/443 0/000 50/756 نتايج آزمون تحليل رگرسيون بيانگر آن است که ضريب همبستگي چندگانه در مدل اوليه شيعه ٠/٦٢٣ =Rاست ؛ يعني بين متغيرها ٦٢ درصد همبستگي وجود دارد.