چکیده:
در این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی و به کمک اسناد نوشتاری، انواع آزادی از دیدگاه اسلام و غرب جهت افزایش اثربخشی و رشد بهرهوری اخلاقی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. از نگاه اسلام، آزادی وسیلهای برای رسیدن به اهداف است و با مفهوم بیبندوباری و لاابالیگری که از خصلتهاي مذموم اخلاقي بهشمار میروند فرق دارد. آزادی در نظام اجتماعی بهویژه جامعة دینی با رعایت حدود و مرزهای آن، فواید و آثار مهمی دارد. برای نیل به چنین آرمانی باید بهطور دقیق انواع آزادی از نظر اسلام تحلیل و بررسی شود. پرسش پژوهش حاضر این است که با توجه به آموزههای اسلامی، انواع آزادی کدامند؟ تفاوت دیدگاه اسلام و غرب در مسأله آزادی چیست؟ آزادیهای غیرمشروع و غیرمعقول کدامند؟ در این مقاله، روشن شد که برای آزادی، انواع و تعاریف گوناگونی ارائه شده که هر یک از آنها به بُعدی از ابعاد آن توجه دارد. از آنجا که انسان موجودی اجتماعی است، نمیتواند آزادی مطلق داشته باشد؛ بنابراین، همیشه آزادی، محدود به قیود و شرایطی خواهد بود و عقل، وحی و قانون از حدود کلی آن بهشمار میروند. دین اسلام با ملاحظاتی که اساس آنها را موافقت با مبانی دین تشکیل میدهد، آزادی اندیشه، بیان و سیاسی را پذیرفته و مورد تأکید قرار داده و ضمن تفکیک آزادی اندیشه از آزادی عقیده، و تأکید بر آزادی اندیشه و آزادی از تفتیش عقاید، آزادی عقیده را نمیپذیرد.
خلاصه ماشینی:
آزادی در نظام اجتماعی بویژه جامعۀ دینی بـا رعایـت حـدود و مرزهـای آن ، فوایـد و آثـار مهمی را خصوصا در گستره مسائل اخلاقی دربر دارد؛ برای مثال ، می توان به تـأثیر آن بـر رشـد بهره وری اخلاقی در خانواده اشاره کرد؛ بنابراین ، اهداف خـانواده و اقتضـای تأسـیس آن ایجـاب می کند متولیان آن یعنی زن و شوهر، در تحکیم و پایداری این بنا، نهایت سـعی خـود را بـه کـار گیرند و با همان انگیزه که بر تشکیل آن اقدام کرده اند، بر دوام آن نیز اصرار ورزند تا پویایی این نهاد مقدس در جهت افزایش اثربخشی و تقویت انگیزش اخلاقی تا پایان حفظ شود.
با توجه به آموزه های اسلامی و واقعیت های فلسفی و روان شناختی، اکنون این سؤال پـیش میآید که انواع آزادی در اسلام کدامند؟ تفاوت دیدگاه اسلام و غـرب در مسـأله آزادی بـه طـور عام ، و در رابطه با آزادیهای غیرمشروع و غیرمعقول به طور خاص چیست ؟ در حال حاضر، با گسترش اطلاعات از راه فن آوری های نو، نظریـه پـردازان غربـی درصـدد انتقال فرهنگ خود به جوامع دیگر هستند؛ از این رو انجام تحقیقـات هدفمنـد علمـی در راسـتای تبیین انواع و حدود آزادی از دیدگاه قـرآن کـریم و عتـرت طـاهرین (ع )، بـه ارتقـای ارزش هـای اخلاقی، تربیت صحیح افراد و دوری از انحرافات اخلاقـی منجـر خواهـد شـد؛ بـر ایـن اسـاس ، ضرورت دارد با جلوگیری از افراط و تفریط در مسألۀ آزادی و بیـان دسـتاوردهای آن ، گـام هـای مستحکمی در جهت تحکیم روابط انسانی برداشته و زمینۀ بالندگی و سعادت اقشار جامعه فـراهم شود.