چکیده:
مهریه، یکی از مسائل مطرح ازدواج در طول تاریخ است. با توجه به وجوه اشتراک و افتراق «مهریه» در جاهلیت و بعد از نزول قرآن، بررسی این امر جهت تبیین تفاوت نگاه مکتب اسلام و فرهنگ جاهلیت، ضروری مینماید. از این روی، هدف اصلی نوشتار حاضر قرار گرفته که با گردآوری اطلاعات به روش کتابخانهای و مراجعه به منابع اصیل و تطبیق و تحلیل آثار موجود بر آمده و در نهایت بدین نتیجه رسیده است؛ زن در دوران جاهلیت، کمترین حقوق را دارا بود؛ یکی از حقوق مالی که میتوان برای زن در نظر گرفت مهریه بود که قبل از ازدواج به جهت ولایت مطلق و ناروای پدر نسبت به دختر، موضوعیت پیدا نمیکرد و اگر مهریهای هم متصور بود، در قبال بهره کشی اقتصادی مرد از زن بود که البته آن هم به بهانههایی توسط شوهر از تملک زن بیرون آورده میشد و در نهایت بعد از فوت شوهر، خود زن و اموال او مثل سهم الارث در اختیار ورثه شوهر قرار میگرفت. در کل زن در جاهلیت، در تعیین مهریه «معقود علیها» بود؛ در ازدواج، طرفین عقد، ولیّ زن و زوج بودند و متعلق عقد، خود زن بود، لکن دین اسلام با ارج نهادن به زن، خود او را طرف عقد قرار داده و رسوم جاهلیت در این زمینه را منسوخ کرده و بضع زن را حق الله شمرده و مهریه را عطیه نامید و آن را با توجه به تدابیر ماهرانه که در متن خلقت برای تعدیل روابط زن و مرد به کار رفتهبود، برگرداندهاست.
خلاصه ماشینی:
یکی از حقوق مالی که میتوان برای زن در نظر گرفت مهریه است، که در این دوران، قبل از ازدواج، به جهت ولایت مطلق و ناروای پدر نسبت به دختر، موضوعیت پیدا نمیکرد و اگر مهریهای هم متصور بود، در قبال بهرهکشی اقتصادی مرد از زن قرار میگرفت که البته آن هم به بهانههایی توسط شوهر از تملک زن بیرون آورده میشد و در نهایت بعد از فوت شوهر، خود زن و اموال او مانند سهم الارث در اختیار ورثه شوهر قرار میگرفت.
براساس تصور برخی از غربیان و همفکران آنان، «مهریه» یادگار دوران مالکیت مرد بر زن بوده و مقتضای عدالت و تساوی حقوق انسانها در دوران معاصر، الغای مسئله مهر و نگاهِ برابر به زوجین است و حتی خود زن باید عهدهدار مسئولیت مالی زندگی خویش شود و در تکفل مخارج فرزندان نیز با مرد، بهطور مساوی شرکت کند (مطهری، 1389: 179).
به ارث برده شود؛ گاهی نیز شوهران، چنان زندگی را بر زنان تنگ میگرفتند که آنان برای رهایی از بند مردان، به اجبار همه یا بخشی از مهریه یا نفقههای هزینه نشدهشان را نیز میبخشیدند؛ از این روی خداوند متعال مردان را از انجام چنین کار ناپسندی نهی کرده است (جوادی آملی، 1393: 268).
4-تحلیل مسئله «مهریه» در فرهنگ جاهلی در دوران جاهلی، بدون در نظر گرفتن جایگاه انسانی برای زن، پدر ولایت بی حد و مرزی نسبت به دختر خود داشت که «شامل ضرب و شتم، اخراج، طرد، طلاق 1 ، محرومیت از ارث و حق انتخاب شوهر برای دختر و گرفتن مهریه دخترش میشد (جواد علی،1422، ج10: 163).