چکیده:
«کنش جمعی» ظرفیت و کیفیت ارتباطی آن دسته از بازیگران اجتماعی است که از طریق تفاهم و تعهدات مربوط به نقش، ارادههای فردی را از طریق ارادههای جمعی تحقق میبخشند، و تغییر نهادی منجر به توسعه را، از طریق ترغیب ارادهی سیاسی به پذیرش «خیر عمومی»، سبب میشوند. این پژوهش با محوریت مفهوم «کنش جمعی»، با رد آندسته از دیدگاههای رایج در تحلیل معضل توسعهنیافتگی مطبوعات در ایران که به ارائهی راهحلهای بالا به پایین میپردازند، براین باور است که فقدان شکلگیری «عاملیت نهادی» از مسیر نهادهای صنفی که با حضور همهی کنشگران مطبوعاتی امکانپذیر است؛ حلقهی گمشدهی توسعه نیافتگی مطبوعات در ایران است. این تحقیق دورهی زمانی پس از خرداد 1376 تا خرداد 1401 را شامل میشود. دادههای مورد نیاز با انجام مصاحبهی روایتی با روزنامهنگاران و بهرهگیری از متون و دادههای کتبی جمعآوری شد. درتحلیل دادهها، از شیوهی تحلیل روایتی با بهرهگیری از مدل تماتیک برای مضمونسازی استفاده گردید. با استفاده از نمونهگیری «هدفمند ترکیبی» تلاش شد تا دستیابی به «نمایابی یا تطبیقپذیری دادهها» امکانپذیر شود.نتایج بیانگر آن هستند که در تشکلهای صنفی مطبوعاتی، روابط «غیریتسازانه» با سایر نهادهای قدرت، جای خود را به روابط با «همکاران» داده که اغلب امکان دستیابی به «اجماع» برای برداشتن گامهای لازم و کنشهای جمعی موثر برای توسعه را از میان برده و یا بسیارکاهش دادهاست. همچنین فرآیندهای ناپایدار توسعهی مطبوعات در ایران به ویژه در مجموعهها و انجمنهای صنفی دچار فقدان «روابط موثر اجزا»ست، که نهادسازی کنش جمعی را با مشکل مواجه میکند. «منابع هویتی» و «حرفهیی» به «منابع مادی» پیوند ندارد و از اینرو نمیتواند به «اقدامات هژمونیک» و شکلگیری«عاملیت نهادی» که برای تثبیت گفتمانهای توسعه لازم است منجر شود.
Through an interdisciplinary approach, the narrative analysis of the journalists' collective action on institution-building aims at investigating the absence of journalism institution-building in Iran and scrutinizing the sustainable development of the press from the perspective of “institutional agency.” A review of the role of press syndicates in the institution-building of the development of the press in Iran and consolidation of the media development indices from the prism of the concept of “collective action” constitutes the theoretical approach of the study.The data required were gathered through the conduction of in-depth narrative interviews with journalists as well as building on textual sources and data available in written forms. For data analysis based on narrative analysis, the thematic model has been used for thematization. The individual analysis unit is the journalist, and the data analysis unit is narrative texture. Drawing on the mixed purposive sampling method, an effort has been made to ensure compatibility sampling to achieve representativeness.The results signify that in press syndicates, “antagonizing” connections with other power centers are replaced by relationships with the “co-workers” that often eliminate the possibility of a consensus for taking effective steps in developing the unions and furthering impactful collective action, or significantly curtail such possibilities.the unsustainable development processes of the press, especially in professional collectives lack the “effective connection of the constituents” that hamper the institution-building of the collective action. Identity-oriented and professional resources are not linked to material resources and cannot result in “hegemonic actions” required for solidifying the development discourses.
خلاصه ماشینی:
استقبال چشمگیر کنشـگران اجتمـاعی از فعالیـت در کسـوت روزنامـه نگاری و تأسـیس نشریه های جدید و همچنین ، احیای انجمن هـا و گروه هـای صـنفی مطبوعـاتی، در ارتبـاط بـا اهداف اجتماعی و جست وجوی خیر جمعی ، در بخشی از ادبیات توسعه و بررسـی پدیـده ها و تغییرات اجتماعی، به ویژه تغییراتی که از مسیر نهادها و اتحادیه های صنفی میگذرد، بـا مفهـوم «کنش جمعی» قابل تبیین و تحلیل است ؛ زیرا، «کنش جمعی زمانی روی میدهد کـه اعضـای یک جامعه با یکدیگر همکاری کننـد تـا بـه هـدف جمعـی ای برسـند کـه همگـان از آن سـود میبرند» (فابلا١، ۲۰۱۱، ۲۳۶).
اهمیت این کـار ازآن رو اسـت که امکان افزودن نگاهی چندبعدی به یک واقعیت اجتماعی را (که به شکل های دیگـری درحال اسـتمرار است ) فراهم میکند؛ ازاین رو، پژوهش حاضر «ویژگیهـای فراینـد کـنش جمعـی روزنامـه نگاران » در دورٔە دولت اصلاحات را با رویکردی جامعه شناختی بررسی کرده است تا پاسـخی بـه چرایـی «فقـدان نهادینگی» مطبوعات در ایران به عنوان «مسئلۀ کنش جمعی روزنامه نگاران » فراهم کند.
نکتۀ پنجم که اهمیت متمایز این پژوهش را نمایان میکنـد، ایـن اسـت کـه بنـا بـر بررسـیهای انجام شده ، نه در پژوهش های داخلی و نه در پژوهش هـای خـارجی، مسـئلۀ توسـعۀ مطبوعـات ـــچه به عنوان پژوهش های تاریخی در کشورهای توسعه یافته که زادگاه رسانه های جمعی در شکل امـروزی آن هستند، و چه به عنوان پژوهش های تبیینی و تحلیلی مرتبط با مسئلۀ توسـعه نیافتگی رسـانه های جمعـی مستقل در کشورهای درحال توسعه ــ از دیدگاه مفهوم «کنش جمعی» به مثابـه «نهـاد»، بررسـی نشـده است ؛ ازاین رو، انجام پژوهش هایی که مسئلۀ توسعه نیافتگی مطبوعات و رسانه های جمعی مسـتقل در کشورهای درحال توسعه را از دیدگاه مفهوم «کنش جمعی» بررسی کنند، ضروری به نظر میرسد.