چکیده:
یکی از مولفههای سبک زندگی در هر نظام اجتماعی، ارزشها هستند. ارزش اجتماعی عبارت است از واقعیات و امور مطلوبی که مورد درخواست اکثریت جامعه هستند. این ارزشها به مرور زمان دچار تحول میگردند. تحول ارزشها یکی از مسایل مورد توجه در نهجالبلاغه است. در این نوشتار عوامل تحول ارزشها در نهجالبلاغه، با هدف فرهنگسازی برای پایبندی به ارزشهای اسلامی، با روش تبیینی مورد بررسی قرار گرفته است. از ویژگیهای نظام اجتماعی، پویایی است که بالتبع شامل نظام ارزشی جامعه نیز میشود. تحول نظام ارزشی جامعه گاه تحت تاثیر عواملی است که ریشه در درون انسان دارد. برای مثال نوع اعتقاد فرد به خداوند و معاد ارزشهای خاصی را در وی ایجاد میکند. گاهی نیز ارزشها تحت تاثیر عوامل بیرونی تحول یافته و متناسب با عمل و رفتار انسان تغییر مییابند. مثلا میزان عمل به دستورات الهی در نوع نظام ارزشی موثر است. همچنین عملکرد خانواده و میزان الگوپذیری انسان از آن نظام ارزشی، فرد را تحت تاثیر قرار میدهد. تاثیرات محیط نیز یکی از عوامل بیرونی در تحول ارزشها مطرح هستند.
خلاصه ماشینی:
در این نوشتار عوامل تحول ارزشها در نهجالبلاغه، با هدف فرهنگسازی برای پایبندی به ارزشهای اسلامی، با روش تبیینی مورد بررسی قرار گرفته است.
بنابراین چنین آرزوهایی ممکن است انسان را بهجایی برساند که برای رسیدن به هدف نامتناهی خود هر عملکرد غیرمعقولی را در جامعه انجام دهد و ملاک انتخاب وی را در تعیین ارزشها دچار تغییر و تزلزل کند.
خانواده بهعنوان اولین نهادی که انسان در آن پا میگذارد، مهمترین تأثیر را در الگوپذیری وی دارند؛ بروس کوئن در کتاب مبانی جامعهشناسی بر این واقعیت اشاره کرده و مینویسد: «چون کودک نخستین دوران زندگی خود را در محیط خانواده میگذراند و در معرض ارزشها و الگوهای رفتاری خانواده قرار دارد و زمان بیشتری را با این گروه صمیمی و خودمانی میگذراند، خانواده کودک را به انجام رفتارهایی که با هنجارهای جامعه مطابق و با انتظارات آن هماهنگ است، پاداش میدهد و در برابر رفتارهایی که با آن هماهنگ نیست، او را تنبیه و مجازات میکند» (کوئن، 1372، ص ۱۲۲)؛ یعنی خانواده اولین الگوی عملی هر فرد است و با توجه به اینکه دوران کودکی از مهمترین دورانهای شکلگیری شخصیت هر فرد است، والدین باید برای تربیت فرزند خود اهمیت ویژهای قائل شود؛ همانطور که در روایات نیز اهمیت دوران کودکی و نوجوانی مورد توجه قرار گرفته است.
تغییر ارزشها در جامعه، گاهی تحت تأثیر عواملی خارج از ذات آدمی است و از محیط پیرامون وی نشئت میگیرد؛ که یکی از این عوامل توجه به دستورات الهی و عمل به آنهاست، که در آیات و روایات زیادی به این مورد اشاره شده که ایمان بدون عمل صالح تأثیرگذار نخواهد بود.