چکیده:
تحقق اهداف متعالی دین مبین اسلام به عنوان دینی جامع و خاتم ادیان، در گرو شناخت تشریعات و برخورداری از نگاه نظاممند به تعالیم شریف آن است. نظام حقوقی اسلام از سایر نظامهای اعتقادی و شناختی، اخلاقی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، تربیتی منفک نیست. زکات که مالیاتی اسلامی به شمار میرود، در عرصههای مختلف حقوق اساسی حضوری مؤثر دارد. این عنصر نظام مالی اسلام، آمیزهای از سیاستگذاریهای اعتقادی، اخلاقی، حقوقی، سیاسی و اقتصادی است. جریان یافتن صحیح زکات و سایر احکام اسلام، مستلزم دو امر است: یکی کشف و تبیین احکام، اهداف و برنامههای شریعت اسلامی و دیگری نگاه کلی به مجموعه احکام اسلام و حفظ پیوستگی آنها و این دو مهم، بدون ابزار دقیق اجتهاد قابل دستیابی نیست. پژوهش حاضر با استفاده از منابع کتابخانهای و با شیوه توصیفی ـ تحلیلی، به تبیین چگونگی اثرگذاری زکات در زمینههایی از حقوق اساسی میپردازد که در زمره وظایف حکومت اسلامی قرار دارد. به تصویر کشیدن جوانب مختلفی که در تشریع زکات لحاظ شده، گواهی بر عدم انفکاک نظامهای مختلف در مکتب اسلام و همافزایی آنهاست. بر اساس یافتههای این پژوهش، نقش زکات در تقویت فرهنگ دینی، تقویت بنیان خانواده و روابط اجتماعی، اصلاح و تربیت مجرمین، تقویت جایگاه امامت، ساماندهی امور عمومی و فقرزدایی و ... مشهود است.
Fulfilment of the sublime objectives of the perspicuous religion of Islam as a comprehensive religion and the seal of religions is indebted to the knowledge of divine laws and the enjoyment of systematic view of noble teachings of Islam. The legal system of Islam is not separated from the other creedal, cognitive, moral, cultural, political, economical, and educational systems. Zakat which is considered as an Islamic charity tax finds its effective expressions in various realms of constitutional rights. This element in Islamic financial system is a mixture of creedal, moral, legal, political, and economical policy-makings. Proper payment of zakat and fulfilment of other Islamic Laws (prescripts) involves two things: one is the discovery and explanation of prescripts, objectives, and plans of the Islamic Law (ShariYah) and the other is a general view of the collection of Islamic laws and maintenance of their continuity. These two important things cannot be achieved without making use of precise means of Ijtihad (individual judgement). Drawing upon library sources and descriptive-analytic method, the present research explains how zakat can be effective in certain fields of constitutional rights which are among the duties of the Islamic government. To illustrate varying aspects of what is considered to be zakat in Islamic law-making bears evidence for the fact that various systems in the school of Islam are inseparable and result in synergy. According to the findings of this research, the role zakat plays is evident in such things as fostering religious culture, strengthening the foundation of family and establishing social relations, educating and correcting criminals, reinforcing the institution of Imamate, organizing public affairs, and eradicating poverty.
خلاصه ماشینی:
آیه شریفه «خُذْ م نْ أ مْو ال ه مْ ص د ق ةً تُط هّ رُهُمْ و تُز کّ یه مْ به ا و ص لّ ع ل یه م » (توبـه (٩): ١٠٣)، رسول گرامی اسلام ٩ را که حاکم جامعه اسلامی اسـت ، مکلـف بـه تطهیـر و تزکیـه مسلمین از طریق اخذ زکات واجب نموده که ایـن امـر بیـان گـر مسـؤولیت حکومـت اسلامی ؛ هم در ابعاد اقتصادی و سیاسی و هـم در زمینـه عبـادی ، اخلاقـی و فرهنگـی است .
المعونة لهم علی امر الدین » (شیخ صدوق ، ١٤١٣ق ، ج٢، ص٣١١؛ مجلسی ، ١٤٠٣ق ، ج٩٣، ص١٨ و حرّ عـاملی ، ١٤١٢ق ، ج٩، ص١٣-١٢)؛ دلیل پرداخت زکات ایـن اسـت کـه ...
در جهت توازن از نظر دارایی شخصی ، قرآن کریم (انعام (٦): ١٤١ و توبه (٩): ١٠٣) و ائمه معصومین : با دستور به پرداخت زکـات (مجلسـی ، ١٤٠٣ق ، ج٩٣، ص١٨ و ص٢٨؛ شیخ صدوق ، ١٤٠٩ق ، ج٢، ص٣٠٦؛ شعیری ، بی تا، ص٨٠؛ مجلسی ، ١٤٠٦ق ، ج٣، ص١٨٣ و مازندرانی ، ١٤٢٩ق ، ج٣، ص٥٢١) اعطـای آن را تـا رسـیدن فقـرا بـه سطح متوسط زندگی مردم و استغنا، لازم و کفاف زکات را بـرای تحقـق ایـن مقصـود، یقینی دانسته و تأکید نموده اند که اگر زکات وضع شده برای تحقق این هدف کافی نبود، خداوند آن را افزایش می داد: «إنّ اللّه عزّ و جلّ فرض للفقراء فی مال الأغنیاء ما یسعهم و لو علم أنّ ذلک لا یسعهم لزادهم » (حرّ عاملی ، ١٤١٢ق ، ج٩، ص١٠).