چکیده:
قالی ایرانی شهرت جهانی دارد و نمونههای متنوع آن در هر منطقه از ایران بافته میشود. از میان قالیهای اقوام مختلف ایران، قالی ترکمن و خراسان شمالی شباهتهای زیادی بههم دارند. در بعضی از نمونهها، شباهت بافتهها بهحدی است که امکان تمایز و تشخیص تعلق آنها به قومی خاص به سختی میسر است. این گروه از دستبافتهها به دلیل ویژگیهای خاص و زیبایی منحصر به فرد که پرورده ذوق اصیل زن بافنده ایرانی میباشد، همواره مورد توجه هنردوستان است. هدف از این تحقیق، شناسایی نقوش، ترکیببندی و رنگبندی قالی ترکمن و خراسان شمالی و کشف نقاط اشتراک و افتراق آنها است. این پژوهش بهدنبال پاسخگویی به این سوال است که چه تفاوتها و شباهتهایی میان قالی ترکمن و خراسان شمالی وجود دارد. روش پژوهش، توصیفی - تحلیلی است که با استفاده از منابع اصیل موجود بهصورت کتابخانهای و اسنادی انتخاب شدهاند. مقایسه نمونهها نشان میدهد که قالیهای این دو قوم دارای نقوش هندسی هستند که بهصورت منظم در متن و حاشیه تکرار میشوند. بر این اساس، تشابه نمونهها بیش از نقاط افتراق آنها است و آثار مورد بررسی بر اساس ویژگیهای قالی ترکمن شکلگرفته است. بر اساس پژوهش حاضر، به نظر میرسد که در دوره تاریخی خاص، اقوام خراسان بیش از قبل از قالی ترکمن تاثیر گرفته و تشابه بیشتر را میان قالی اقوام پدید آورده است. همچنین مهمترین افتراق قالی ترکمن از قالیهای خراسان این است که اگرچه نمونه قالی ترکمن قدمت و اصالت بیشتری دارد، تنوع نقوش از نظر موضوعی و روشهای ترکیببندی قالی خراسان بسیار بیشتر از نمونه قالی ترکمن است.
The Iranian carpet is famous worldwide and its different examples are woven into all regions of Iran. Among the carpets of different ethnic groups in Iran, the carpets of Turkmen and Northern Khorasan have much in common. In some instances, braids are so similar that it is difficult to distinguish and recognize them as belonging to a particular ethnic group. This group of handwoven fabrics is always in the interest of art lovers due to their special features and unique beauty, which is the product of the authentic taste of Iranian women weavers. This research aims to identify the patterns, composition and colouring of Turkmen and Northern Khorasan rugs and to discover their similarities and differences. This research aims to answer the question of what are the differences and similarities between the Turkmen and the rugs of North Khorasan. The search method is descriptive-analytical, which is chosen using original sources in the form of a library and materials. Comparison of the samples shows that the carpets of these two ethnic groups have geometric patterns that are routinely repeated in the text and border. On this basis, the similarities of the samples are more than their differences, and the works investigated are based on the characteristics of Turkmen carpets. Based on the present research, it seems that in a particular historical period, the tribes of Khorasan were more influenced by the Turkmen carpets than before and created more similarities between the carpets of the tribes. Also, the most important difference between Turkmen carpets and Khorasan carpets is that, although the sample of Turkmen carpets is older and more authentic, the variety of motifs in terms of subject matter and composition methods of Khorasan carpets is much more than that Turkmen carpets.
خلاصه ماشینی:
هدف کلي اين پژوهش ، شناسايي نقوش ترکيب بندي و رنگ بندي قالي ترکمن و خراسان و کشف نقاط اشتراک و افتراق آن ها است تا بخشي از فرهنگ و هنر ملي ايران شناخته شود.
نقوش فرش اصيل ترکمني ، ذهني باف است و بافندگان ترکمن که عمدتاً زنان مي باشند، در توليد اين دست بافته ، آرمان ها و انديشه هايشان را با رنگ دلخواه بر تار قالي گره مي زنند و تابلويي زيبا و مانا پيش روي مجسم مي سازند.
شانه بافي : در بالا و پايين قالي هاي ترکمني و بعد از حاشيه ها، قسمت هاي اضافي بافته مي شود که به نام «شانه » معروف مي باشند و اين کاري است که در ديگر مراکز فرش بافي ايران معمول نيست (نصيري ، ١٣٨٥: ١٢٩).
با توجه به کيفيت روناس و قابليت رنگ دهي آن ، مي توان اين مسئله را توجيه کرد که چرا درجات مختلفي از رنگ قرمز در بافت قالي هاي ترکمن مورد استفاده قرار گرفته است .
قالي هاي اصلي ترکمن بر اساس تيپ شناسي قالي ايران در گروه طرح هاي هندسي قرار مي گيرند و به صورت ذهني بافته مي شوند و تقريباً همه داراي يک ساختار مشخص هستند.
البته در ميان تمامي نقش هاي بافته شده در قالي ترکمني ، نقش ماري گول نقشي مذهبي است که نسبت به ساير نقوش استفاده بيشتري دارد.
طرح و نقوش عناصر گياهي (گل ، گلدان ، بوته گل ، برگ ) به صورت تک نقش همراه نقوش حيواني بيشتر از ديگر عناصر در متن قالي هاي منطقه خراسان شمالي مورد استفاده قرار گرفته است .