چکیده:
هرچند که فضا توامان به صورت کارکردی و نمایشی و یا مفهومی در نگارگری ایفای نقش میکند، با این حال، فضای منفی در آثار کمال الدین بهزاد نقشی کلیدی دارد که در ارتباط با فضای مثبت معنا می یابد و مفهوم خاص و منحصر به فردی دارد. این مقاله بر آن است تا به شناسایی فضای منفی در کنار فضای مثبت در آثار کمال الدین بهزاد بپردازد. روش مورد استفاده توصیفی ـ تحلیلی و گردآوری مطالب نیز کتابخانه ای و مشاهده ای به تحلیل فضای منفی در آثار بهزاد میپردازد که در این راستا، با روش نمونهگیری انتخابی آثار استاد بهزاد گزینش شده است. چیستی «فضای منفی» و چگونگی طبقهبندی فضا در آثار استاد بهزاد، پرسش بنیادی جستار حاضر است که با هدف چگونگی و شناخت فضای منفی در آثار بهزاد به شناخت فضا و انواع آن میپردازد. نتایج پژوهش نشان داد که فضای منفی در آثار بهزاد، ماهیت کارکردی دارد و این بدین معنا است که در تحلیل تکنیکی اجزای اثر، نقش دارد و تمرکز بر روی مجزا کردن اثر به واسطه فضای منفی است. بر اساس آنچه از آثار او بر میآید، گزینش فضای منفی، امری هوشمندانه و هدفدار است. همچنین این فضا با پیوست به فضای مثبت، ایجاد تعادل و توازن کرده، در جذابیت و بهتر دیده شدن اجزاء و عناصر تصویری کمک میکند. کمال الدین بهزاد فضای مثبت و منفی را توامان در سراسر نگاره های خود نشان داده است؛ به نحوی که به فضای کلی تصویر آسیب نزده و از کوچکترین فضا حتی منفی نیز استفاده میکند.
Although the space plays a role in painting both functionally and conceptually, however, the negative space plays a key role in the works of Kamaluddin Behzad, which is meaningful in connection with the positive space and has a special and unique meaning. The purpose of this article is to identify the negative space next to the positive space in the works of Kamaluddin Behzad. The used descriptive-analytical method and collection of materials is also a library and an observational one to analyze the negative space in Behzad’s works, which has been selected by the selective sampling method of Behzad’s works. What is “negative space” and how to classify space in Behzad’s works is the fundamental question of this research, which aims to understand the nature and types of negative space in Behzad’s works. The results of the research showed that the negative space in Behzad’s works has a functional nature, and this means that it plays a role in the technical analysis of the work’s components, and the focus is on isolating the work through the negative space. Based on his works, the choice of negative space is something intelligent and deliberate. Moreover, this space, by adding to the positive space, creates balance and balance, contributes to the attractiveness and greater visibility of components and image elements. Kamaluddin Behzad has shown positive and negative atmospheres throughout his paintings, in a manner that does not damage the overall space of the image and uses even the smallest negative space.
خلاصه ماشینی:
چکيده هرچند که فضا توامان به صورت کارکردي و نمايشي و يا مفهومي در نگارگري ايفاي نقش ميکند، با اين حال ، فضاي منفي در آثار کمال الدين بهزاد نقشي کليدي دارد که در ارتباط با فضاي مثبت معنا مي يابد و مفهوم خاص و منحصر به فردي دارد.
عمده پژوهش هاي پيشين در مکتب نگارگري بهزاد به فضاي مثبت و يا گفتارهاي کلي درباره فضا، زمان و مکان اختصاص دارد، از جمله ، «بررسي فضا در نگارگري ايراني با تأکيد بر منتخبي از آثار بهزاد» نوشته زينب مظفري خواه ، ويدا شعاريان ستاري و سحر صديق اکبري ؛ واکاوي آثار کمال الدين بهزاد با دو رويکرد شکل گرايانه و نماد شناسانه که اين نوشتارها جايگاه فضا را در آثار بهزاد واکاوي کرده اند، اّما به نحو اختصاصي که بررسي فضاي منفي در آثار کمال الدين بهزاد باشد، نپرداخته يا به شيوه نقادانه آن را بررسي نکرده اند و همين امر ضرورت انجام پژوهش جديدي را مي طلبد.
٢. سيد حسين نصر، در برخورد با فضاي منفي و مثبت به اين نتيجه رسيده است که هنر اسلامي همواره در پي آن بوده فضايي بيآفريند که در آن بر سرشت موقت و گذراي اشياء مادي تأکيد شود و تهي بودن اعيان مورد توجه قرار گيرد، اما اگر قرار باشد اعيان به کلي غير واقعي و مطلقاً هيچ باشند، در آن صورت ، اصولاً عيني وجود پيدا نميکرد و هنري نبود که درباره آن بحث شود.