چکیده:
پس از تصویب قانون مالیات بر ارزش افزوده در سال ۱۳۸۷، مقرر شد بخشی از درآمدهای آن تحت عنوان «عوارض ارزش افزوده» بین شهرداریها و دهیاریها توزیع گردد. سهمبری شهرداریها و دهیاریهای از درآمدهای مالیاتی «درآمدهای انتقالی درونحاکمیتی» نامیده و در بسیاری از کشورهای توسعهیافته، تامینکنندهی بخشی از بودجهی دولتهای محلی و به هدف کاهش نابرابری منطقهای است. نحوه توزیع عوارض در سالیان مختلف هم در قوانین دائمی و هم در قوانین بودجه سنواتی بدلیل اهمیت همواره دستخوش تغییر بوده است. شایان ذکر است که نحوه و ساختار توزیع عوارض و اثر آن بر نابرابری بینمنطقهای از حیث دلالتهای سیاستی واجد اهمیت است. این مطالعه با استفاده از دادههای توزیع عوارض بین شهرستانها (سامانه توزیع عوارض سازمان امور مالیاتی) نتیجه میگیرد که ضریب جینی توزیع عوارض مالیات بر ارزش افزوده در سطح استانی در سال ۱۳۹۵، 0/64 بوده که با تغییر قانون توزیع در سال ۱۳۹۶ با اندکی بهبود به 0/61 رسیده است. در سال ۱۳۹۷ تغییرات محسوسی نسبت به سال ۱۳۹۶ نداشته اما سال ۱۳۹۸ با توزیع ناعادلانهتر عوارض مالیات بر ارزش افزوده مواجه بودهایم به طوریکه ضریب جینی توزیع آن با اندکی افزایش به 0/67 رسیده است. این مطالعه (۱) نشان میدهد توزیع عوارض قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده ناعادلانه است (۲) بر اساس تخمین تصریح تابلویی بیناستانی توزیع ناعادلانه عوارض موجب افزایش نابرابری درآمدی درونمنطقهای میشود (۳) پیشنهاداتی در جهت توزیع منصفانهتر عوارض پیشنهاد میدهد و ضرورت اصلاح قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال ۱۴۰۰ را برجسته میکند.
Abstract: In value added tax law, it was decided to distribute a share of revenue across local municipalities. This intergovernmental tax is the source of income for many local municipalities in developed countries and aimed, among other purposes, to mitigate the inequality across regions. Its allocation scheme has amended annually in budgetary and permanent laws due to its significance. However, there are almost no study to examine the structure of allotment and its consequences on regional disparity. This study benefits from administrative data to calculate Gini coefficients of intergovernmental transfer across provinces and counties. The Gini coefficients across provinces are 0.64 and 0.61 in 2016 and 2017, respectively. In 2018, dues to the change of distribution rules, it increases to 0.87, and it is expected that the new law will exacerbate inequality. The paper proposes new rules such that the transfer would a function of needs and responsibilities by local municipalities.
خلاصه ماشینی:
این پژوهش با استفاده از دادههای توزیع عوارض بین شهرستانها (سامانه توزیع عوارض سازمان امور مالیاتی) نتیجه میگیرد که ضریب جینی توزیع عوارض مالیات بر ارزشافزوده در سطح استانی در سال ۱۳۹۵، ۶۴/۰ بوده که با تغییر قانون توزیع در سال ۱۳۹۶ با اندکی بهبود به ۶۱/۰ رسیده است.
استان تهران حدود ۵/۲ برابر میانگین سرانه کل کشور و بیش از ۵/۸ برابر استانهای لرستان و سیستان و بلوچستان عوارض دریافت کرده است که این بیانگر توزیع ناعادلانه بین استانها در سال ۱۳۹۵ است.
در این سال نیز توزیع سرانه کل عوارض در استانهای کشور بسیار ناعادلانه بوده است، بهطوری که اختلاف بین بیشترین (بوشهر) و کمترین (سیستان و بلوچستان) سرانه کل عوارض پرداختی در حدود ۳/۹ برابر واحد بوده است.
جدول ۵: سرانۀ عوارض مالیات بر ارزشافزوده به تفکیک استان از ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۸ (تومان) {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} منبع: مجموع عوارض موضوع بند (الف) ماده (۳۸) شمارهگذاری، گاز طبیعی و آلایندگی، سازمان امور مالیاتی کشور، و یافتههای پژوهش علاوه بر این، با محاسبه سرانه عوارض آلایندگی توزیعی در سطح استانها 1 بر اساس سال ۱۳۹۸ در طی سالهای ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۸ مشاهده میشود که استان بوشهر با بیشترین میزان سرانه عوارض آلایندگی در رتبه اول قرار گرفته و تفاوت قابلتوجهی با سایر استانها داشته است.
عملکرد توزیع استانی به تفکیک شهری و روستایی همانطور که در بخشهای قبل نیز بیان شد، در سال ۱۳۹۵ عوارض موضوع بند (الف) ماده (۳۸) قانون مالیات بر ارزشافزوده وصولی هر شهرستان، به موجب ماده (۱۳۲) قانون برنامه پنجم توسعه، به نسبت جمعیت بین شهرداریها و دهیاریهای همان شهرستان توزیع میشد.