چکیده:
یکی موضوعات مهم اقتصاد ایران در نیم قرن اخیر رشد بالای نقدینگی بوده است که نشان از دستکاری پول توسط دولت و مقامات پولی است. میزان نقدینگی کشور در نیم قرن اخیر بیش از 3500 برابر شده (آمارهای بانک مرکزی) در حالی تولید ملی در این دوره کمتر 3 برابر افزایش یافته است. دیدگاهی ضعف حاکمیت قانون را عامل این مشکل میداند اما دیدگاه دیگری رابطه علیت را برعکس بیان میکند و معتقد است پول و منافع ناشی از آن عاملی برای تضعیف حاکمیت قانون است. از بُعد نظری بین خلق پول و حاکمیت قانون ارتباط دو طرفه وجود دارد از یک طرف این قوانین هستند که میزان خلق نقدینگی، اختیارات مقامات پولی و چگونگی توزیع منافع آن را تعیین میکنند. از طرف دیگر رشد نقدینگی و تورم ساختار اقتصاد را از روند بازار آزاد خارج کرده و بر حاکمیت قانون اثر میگذارند. این پژوهش به دنبال بررسی رابطه علیت، وجود رابطه بلندمدت و نوع رابطه بین این دو متغیر در ایران با استفاده از دادههای شاخص حاکمیت قانون و حجم نقدینگی در دوره 1996-2020 با روش علیت تودا و یاماموتو، آزمون باند و روش خودرگرسیون برداری به این نتیجه رسید که در ایران حجم نقدینگی عامل تضعف حاکمیت قانون بوده است.
One of the important issues of Iran's economy in the last half century has been the high growth of liquidity, which shows the manipulation of money by the government and monetary authorities. One view considers the weakness of the rule of law as the cause of this problem, but another view states the causal relationship in the opposite direction and believes that money and the benefits derived from it are a factor in weakening the rule of law. Theoretically, there is a bilateral relationship between money creation and the rule of law. On the one hand, it is the laws that determine how much money should be created, the extent powers of monetary authorities, and how its benefits are distributed. On the other hand, the growth of liquidity and inflation take the structure of the economy out of the free market process and affect the rule of law. This study seeks to investigate the causal relationship, the existence of a long-term relationship and the type of relationship between these two variables in Iran using data from the rule of law index and liquidity in the period 1996-2020 with Toda and Yamamoto causality method, band test and autoregression vector method. It was concluded that the volume of liquidity in Iran has been a factor in weakening the rule of law.
خلاصه ماشینی:
پس ثبات پولی ، شـرط لازم بـرای رشـد اقتصـادی بلنـد مـدت اسـت (١ :٢٠٠٣ ,Eijffinger and Stadhouders) کنتـرل حجم نقدینگی از جمله ابزارهای مورد استفاده کشورها برای دست یابی بـه اهـداف کـلان اقتصادی مانند افزایش در تولیدات ، کنترل تورم ، ایجاد موازنه در تراز پرداخت های خارجی و ایجاد اشتغال است (مختاری فر و همکاران ، ١٣٩٩، ٥؛ به نقل از ٢٠٠٤ ,Shen &Chow ).
برخی از اقتصاددانان بـر ایـن باورنـد کـه توسـعه ی بخش مالی و کیفیت قانون تاثیر انکارناپذیری در عملکرد بخـش پـولی و کـلان اقتصـادی کشورها داشته است ، تا حدی که امروزه در اکثر کشورهای توسعه یافته بخش عمـده ای از تحولات در اقتصاد جهانی را به این بازارها نسـبت مـی دهنـد (٢ :٢٠٢٢ ,Ahmed et al).
خلق پـول بـه خـودی خـودی نوعی دخالت در اقتصاد آزاد است ، لیکن خلق پول به دو طریق دیگر نیـز بـر اقتصـاد آزاد تاثیر می گذارد: نخست ، این که دولت با پولی کـه در اختیـار دارد در زمینـه هـای مختلـف اقتصادی دخالت می کند و دوم ، وقتی خلق پول باعث تورم می شود، دولـت هـا بـه منظـور کنترل قیمت ها در روند بازار آزاد دخالت می کنند.
نتایج حاصل از این بررسی نشان می دهد کـه افزایش حجم نقدینگی علت تغییر حاکمیت قانون در ایران بوده است .