چکیده:
در این پژوهش، بخش واژگانی و آوایی گویشهای 60 شهر و روستای جزیرۀ قشم مورد بررسی قرار گرفتهاست. جزیرۀ قشم به دلیل وضعیت جغرافیایی و داشتن گویشهای متعدد، نمونۀ مطلوبی برای پژوهشهای گویشی است. روش تحقیق در پژوهش حاضر، ترکیبی از روشهای میدانی و توصیفی بود و مواد زبانی با روش گردآوری هدایتشده، جمعآوری شدند که در این روش، پژوهشگران با ابزاری از پیش تعیینشده، پرسشنامه، وارد میدان شده و معادلهای گویشی مورد نظر را از طریق انجام مصاحبه با گویشوران استخراج کردهاند. پرسشنامه بر اساس طرح ملّی اطلس زبانی ایران بوده که شامل 105 واژه و عبارت و 36 جمله است (در این پژوهش، تنها از بخش واژهها استفاده شده است). نتایج این پژوهش نشان داد که گویشهای این جزیره تأثیر قابل توجهی از فارسی معیار نگرفتهاند و گوناگونی واژگانی بالا است؛ بهگونهای که برخی از واژههای بهکار رفته تا 10 معادل کاربردی دارند. فرآیندهای آوایی نیز فراوانی بالایی داشتند.
In this research, the lexical and phonetic part of the dialects of 60 cities and villages of Gheshm Island has been studied. Gheshm Island is a good example for dialect research due to its geographical location and having many dialects. The research method in the present study was a combination of field and descriptive methods and linguistic materials were collected by guided collection method. In this method, researchers entered the field with a predetermined tool, a questionnaire. They have extracted the desired by conducting interviews with speakers. The questionnaire was based on the national plan of the Iranian Language Atlas, which includes 105 words and phrases and 36 sentences (in this study, only the words section was used). The results of this study showed that the dialects of this island have not been significantly influenced by standard Persian and the lexical varieties is high; So that some words have up to 10 equivalents. Phonetic processes were also very common.
خلاصه ماشینی:
در H٤، H٦، H٧، H٩، Sh٣، Sh٤، H١٤، M١٩، H١٧، Sh٧، Sh8،H22 ،H23 ،M3 ،M10 ،M13 ،M16 ،M17 ،M18 ، ٤ خواهر [xɑhær] M٢٠، M٢٢، M٢٣، M٢٥ واژة [xæh] ديــده ميشــود کــه از حذف واکۀ /æ/ و همخوان /r/ و تبديل واکۀ پسين /ɑ/ به واکـۀ پيشين /æ/ حاصل شده است .
از [piru] در H٢، H٣، H٤، H٥، H٧، H٨، H١٠، H١٤، رديف واژه تلفظ فارسي صورت هاي تلفظي و پراکندگي کاربردي H١٥، H١٦، H١٧، H١٩، H٢٠ و M٣ استفاده ميشود.
[ʔestælæ] در Sh٩ و M٢٧ از [setɑræ] استفاده ميشود در اکثر مناطق از [ʔestɑlæ] استفاده ميشود که فرآيند قلـب در آن مشهود است و نيز همخوان /r/ به /l/ تبـديل شده اسـت و بـا ٢٠ ستاره [setɑre] تبديل /æ/ به /e/،ʔestɑle[ ] در H١، H٢، H٣، H٤، H٥، H٨، H١٠، H٩، M١٩، H١٩ و H٢٠ ديده ميشـود کـه همگـي در بخش شهاب و در قسمت انتهايي جزيره واقع شده اند.
٢٤ آتش تبديل /æ/ به /e/ را در اکثر مناطق ديده ميشود، به جز در H٣ و [Ɂɑtæʃ] Sh٥ که به صورت /i/ نمود پيدا ميکند و در M٢٤ که [hætæʃ] رديف واژه تلفظ فارسي صورت هاي تلفظي و پراکندگي کاربردي مشاهده ميشود.
رديف واژه تلفظ فارسي صورت هاي تلفظي و پراکندگي کاربردي از حذف همخوان پاياني /m/ واژة [ʧeh] حاصل ميشود کـه در درگهان کاربرد دارد.
در ٥١ منطقه ي ديگر با تبديل واکۀ /æ/ موجود در هجاي اول به رديف واژه تلفظ فارسي صورت هاي تلفظي و پراکندگي کاربردي واکۀ /e/،penir[ ] مشاهده ميشود.