چکیده:
یکی از مباحثی که در پژوهشهای ادبی به صورت گسترده مورد نظر محققین قرار داشته، طرح پژوهشهای مقایسهای، به منظور تبیین مضامین مشترک ومتضاد آرا ونظرات ادبا وشعرای معاصر و کلاسیک بوده است. هویت هر ملتی را بدون شک باید در میان ریشههای اجتماعی و فرهنگی و تاریخی مردم جستجو کرد، واین کار با جستجو در آثار ادبی امکان پذیر بوده. در این راستا با بررسی اشعار چهار شاعر (نسیم شمال و ایرج میرزا وموسوی گرمارودی و احمد عزیزی) مایههای از هویت ملی و مذهبی در اشعار ایشان دیده شد. در دوران مشروطه، مردم آن دوره در هجوم بیگانگان، تحلیل رفتن وطن خود را از نظر جغرافیایی والبته فرهنگی وهویتی مشاهده کرده بودند و این موضوع باعث شد که آنها هویت خود را در خطر اضمحلال دیدند ودر نتیجه در صدد دفاع بر آمده و به هویت یابی خویش پرداختند. این پژوهش به دنبال بررسی و مقایسهی هویت ملی ومذهبی در اشعار چهار شاعر (نسیم شمال و ایرج میرزا و موسوی گرمارودی و احمد عزیزی) در دوره مهم تاریخی ایران (دوره مشروطه و انقلاب اسلامی) بوده است. با بررسی آثار این شاعران مشاهده شد که در برخی آثار مصداق هویت ملی ودربرخی دیگر هویت دینی وبرخی هم هویت دینی وملی برجسته است.
در آثار این شاعران، هویت ملی وهویت اسلامی بازتاب بسیاری داشت واین موضوع میتواند بیانگر این نکته باشد که هردو مصداق ملی واسلامی تشکیل دهنده ی هویت ملت ایران هستند ولیکن بسته به شرایط سیاسی و اجتماعی در ادوار مختلف پررنگ تر یا کم رنگ تر بوده است. شاعران متاخرتر (موسوی گرمارودی و احمد عزیزی) شیوه وشگردی مذهبی تر نسبت به شاعران عصر مشروطه داشتهاند. اگرچه در هردوره با توجه به شرایط اجتماعی وسیاسی حاکم بر دو دوره دو هویت ملی ودینی نمود داشته، لیکن در دوره مشروطه با توجه به معضل استعمار و بیلیاقتی شاهان، هویت رنگ ملی به خود گرفته و نمود تاریخی و آیینی دارد. و در دوره معاصر برجستگی گرایشهای مذهبی محسوس تر و هویت اسلامی اهمیت بیشتری داشته است. در بین چهار شاعر مورد بررسی (احمد عزیزی و موسوی گرمارودی و سید اشرفالدین گیلانی و ایرج میرزا) تنها ایرج میرزا نسبت به بقیه شاعران به عقاید ملی گرایانه، گرایش بیشتری داشته است. روش انجام این پژوهش توصیفی و تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانهای و استفاده از ابزار فیش برداری بوده است.