چکیده:
زمینه و هدف: فعالیتهای تحقیقاتی در حوزه پزشکی در 40 سال گذشته رشد فزایندهای داشته و رتبه علمی ایران در تولید علم در جهان را از 54 به 16 رسانده است. هدف از نگارش این مقاله مروری بر روند پژوهشهای علوم پزشکی در دو دوره بیست ساله گذشته و نگاهی به افق تحقیقات پزشکی ایران در بیست سال آینده است. روش: بررسی مقالات فارسی در ارتباط با تحقیقات پزشکی از سال 1361 تا 1401از پایگاههای مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی و اسکوپوس و نیز سه ویرایش کتاب سلامت در جمهوری اسلامی ایران انجام گرفت. یافتهها: در بیست سال اول بین سالهای 1361 تا 1380 توانمندسازی نیروی انسانی با رشد آموزش عالی پزشکی شامل افزایش تعداد دانشکدهها و دانشگاههای علوم پزشکی، افزایش تعداد دانشجویان رشتههای مختلف در مقاطع کارشناسی ارشد، دکترای علمی، دکترای حرفهای و تخحصصهای بالینی پزشکی و تأسیس و رشد دورههای فوق تخصصی بالینی پزشکی انجام شد. زیرساختهای ضروری برای درونداد تحقیقات آماده شده و مراکز تحقیقاتی و پژوهشکدههای پزشکی تأسیس شد. در بیست ساله دوم بین سال های 1381-1400 افزایش تعداد اعضای هیئت علمی دانشگاهها، توسعه، مؤسسات تحقیقاتی و نیز افزایش تعداد دانشجویان و دستیاران سبب ارتقاء کمی و کیفی پژوهش و تولید مقالات علمی در سطح بینالمللی و افزایش استنادات به مقالات پزشکی ایران شد. اهداف عمده بیست سال آینده افزایش نوآوری در پژوهشها، تولید علم نافع و دستیابی به مرجعیت علمی در سطح منطقه و جهان است که با حفظ و تکریم دانشمندان و پژوهشگران، تقویت ساختارها و درونداد پژوهش، تغییر در شیوه ارزشیابی تحقیقات، افزایش اعتبارات پژوهشی، هدفمند کردن پژوهشهای علوم پایه و بالینی و ترویج فرهنگ علم نافع امکانپذیر خواهد بود. نتیجهگیری: کشور جمهوری اسلامی ایران در 40 سال گذشته توانسته است زیرساختها و نیروی انسانی مورد نیاز برای تحقیقات پزشکی را فراهم کند. بهکارگیری نیروی انسانی لایق و ترجمان دانش آنها، تدوین سیاستگذاری و برنامهریزیهای مؤثر برای نوآوری، خلاقیت و فناوریهای مورد نیاز برای رفع مشکلات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سلامت جامعه و دستیابی به مرجعیت علمی نیازمند عزم ملی قوی و تحول انقلابی در دهههای آینده است.
Background: There has been a remarkable rise in medical research activities during last 40 years in Iran, and the world ranking in production of Iranian medical documents has improved from 54 to 15 in 2022. The aim of this review is to summarize research activities during last 40 years and project important factors for emergence of Iranian medical research in the coming years.
Methods: Related articles were sought from Iran Doc Engine and appropriate parts of three editions of the book “Health in the Islamic Republic of Iran” were reviewed.
Results: Between 1980-2000, there was a remarkable rise in the number of universities of medical sciences and related schools. The number of students, both undergraduate and postgraduate, including PhD courses and residency programs increased. Many clinical subspecialty programs were initiated in various clinical fields. Research centers and institutes were developed in many universities. Between 2001-2020, there was an extraordinary increase in number of yearly published medical articles. Number of citations to Iranian articles also increased.
Conclusion: In the last 40 years, the Islamic Republic of Iran has been able to provide the infrastructure and human resources needed for medical research. Employing qualified human resources and translating their knowledge, formulating policies and effective planning for innovation, creativity and technologies needed to solve social, economic, cultural and health problems of society and achieving scientific authority requires strong national determination and revolutionary transformation in the coming decades.