چکیده:
مقوله تدبیر، از جمله مولفههای شاخص در حیات اجتماعی انبیا و اولیای الهی به شمار میآید. خداوند، با توجه بر جایگاه بیبدیل آن در نیل به سعادت یا هلاکت انسان، الزامات راهبردی مختلفی را جهت نیل به اهداف و موفقیت آنان در برنامهریزیهای بلند مدت و بهبود آن، در لابلای آیات قرآن بیان فرموده است. تحلیل و تبیین مولفههای اداره امور در زندگی اجتماعی انبیا برای نیل به اهداف الهی و انسانی، حائز اهمیت فراوان است که در پژوهشهای محققان مشاهده نمیشود. یافتههای پژوهش با روش توصیفی - تحلیل مضمون و درون متنی در آیات قرآن، معطوف به این حقیقت مهم است که در امر مدیریت اجتماعی، مولفههایی مهم و راهبردی وجود دارد که میتوان با التزام نظری و عینی به هر یک از آنها، هم مدیریت اسلامی را به نمایش گذاشت و هم جامعه اسلامی را در نیل به اهدافش کمک نمود. در نتیجه میتوان مدعی شد که برای نیل به اهداف مطلوب، شناخت محورهای مذکور و عمل به آنها از لوازم لاینفک تدبیر و مدیریت اسلامی به شمار میآید.
The concept of "Tadbir" (strategic planning and management) is considered one of the key components in the social lives of prophets and divine saints. God, recognizing the unparalleled position of “Tadbir” in the life span of human beings in achieving happiness or destruction, has outlined, in the verses of the Qur’an, various strategic requirements for achieving their goals and success and improving them in long-term planning. Analyzing and explaining the components of managerial affairs in the social lives of prophets to achieve divine and human goals is of paramount significance, which is not observed in the studies of researchers. The findings of the present study, using descriptive, content analysis, and intra-textual methods in the verses of the Quran, reflect the important fact that in social management, there are significant and strategic components that can display Islamic management and help the Islamic society achieve its goals by committing to each of them both theoretically and practically. As a result, it can be argued that for achieving desirable goals, understanding these key elements and acting upon them is among the essentials of Islamic strategic planning and management.
خلاصه ماشینی:
يافته هاي پژوهش با روش توصيفي - تحليل مضمون و درون متني در آيات قرآن ، معطوف به اين حقيقت مهم است که در امر مديريت اجتماعي، مؤلفه هايي مهم و راهبردي وجود دارد که ميتوان با التزام نظري و عيني به هر يک از آن ها، هم مديريت اسلامي را به نمايش گذاشت و هم جامعه اسلامي را در نيل به اهدافش کمک نمود.
٤- مؤلفه هاي مهم و راهبردي براي بهبود تدبير با مطالعه حيات اجتماعي انبيا که در لابلاي آيات قرآن به آن ها اشاره شده است ، ميتوان نکات مهم مديريتي را از زواياي زندگي آنان اصطياد نمود.
همين طور به پيامبر اسلام در آيه ٤٨ سوره قلم : «فاصبر لحکم رّبک و لا تکن کصاحب الحوت إذ نادي و هو مکظوم ٌ» متذکر ميشود که ايشان نبايد همانند يونس ، رفتار بي صبرانه از خود نشان بدهد تا گرفتار خشم گردد و در وقت دعا، با حالت خشمانه با خداوند سخن بگويد (طبرسي، ١٣٧٢: ٥١٢/١٠؛ طباطبايي، ١٤٠٧: ٣٨٧/١٩).
هر چند برخي از مفسران اهل سنت (زمخشري، ١٤٠٧: ٢٧٤/٢)، خطاب حقيقي را متوجه شخص پيامبر (ص ) دانسته و از آن ، با عنوان «جنايت » تعبير ميآورند، در حالي که اتفاقاً اين ذمّ در اذن به خاطر علم به عدم شرکت آن ها، مبالغه خداوند در تعظيم پيامبر (ص ) است ، مثل اينکه ميگويي: «عفا الله عنک ما صنعت في امري» (فخر رازي، ١٤٢٠: ٥٨/١٦) يا اخلاق نرم پيامبر (ص ) و سعه صدر آن حضرت را نشان ميدهد (سيد فضل الله ، ١٤١٩: ١٢٥/١١) يا فقط ترک اولي از سوي پيامبر (ص ) را نشان ميدهد (طبرسي، ١٤١٢: ٥٨/٢).