چکیده:
جنبش شیخ عبیدالله نهری (شمزینی) در سال 1297ق (1880م) در دورۀ ناصرالدین شاه قاجار به وقوع پیوست. برای درک بهتر زوایای وقوع این جنبش و زمینههای شکلگیری آن باید اوضاع سیاسی مناطق کردنشین ایران و عثمانی را بهدقت بررسی کرد. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی ـ تبیینی و با تجزیه و تحلیل دادهها و اطلاعاتی که به شیوۀ کتابخانهای و اسنادی گرد آمدهاند، در پی پاسخ به این سؤال است که اوضاع سیاسی مناطق کردنشین ایران و عثمانی چه تأثیری بر شکلگیری جنبش شیخ عبیدالله نهری داشته است؟ با توجه به نتایج تحقیق، موقعیت جغرافیایی عشایر مناطق کردنشین، سیاست ضعیف و ناتوانی دولت مرکزی در برقراری نظم و امنیت و همچنین رفتارهای ظالمانه و چپاولگرانۀ حکام محلی و مالیاتگیریهای بیبرنامۀ آنها و مواردی از این دست باعث شد اوضاع کردستان ایران و عثمانی نابهسامان و آشفته گردد و مردم این مناطق برای رهایی از وضعیت موجود دست به شورشهایی بزنند. در این بین شیخ عبیدالله نهری، بهعنوان رهبر مذهبی کردها، در واکنشی اعتراضی به یک حرکت سیاسی قابل تأمل دست زد.
The movement of Sheikh Obaidullah Nahri (Shamzini) took place in 1297 AH (1880 AD) during the reign of Nasser al-Din Shah Qajar. To understand the aspects of the movement and the context in which it was formed, the political situation in the Kurdish regions of Iran and the Ottoman Empire must be carefully examined. This research has used the descriptive-explanatory method to analyze data and information collected in the form of libraries and documents. This study seeks to answer the question of the effect of the political situation in the Kurdish regions of Iran and the Ottoman Empire on the formation of the Sheikh Obaidullah Nahri movement. The results show that the geographical location of the Kurdish regions, the unstable situation of Iranian and Ottoman Kurdistan due to the inefficient policy and inability of the central government to maintain order and security in these areas, as well as the tyrannical and marauding behavior of local rulers, unplanned taxation and so forth, forced the people of these areas to revolt to get rid of the current situation. Meanwhile, Sheikh Obaidullah Nahri as the religious leader of the Kurds reacted to the social and economic situation of Kurdistan with a considerate political move.
خلاصه ماشینی:
اين پژوهش با اســتفاده از روش توصيفي ـ تبييني و با تجزيه و تحليل داده ها و اطلاعاتي که به شــيؤە کتابخانه اي و اسنادي گرد آمده اند، در پي پاســخ به اين سؤال است که اوضاع سياسي مناطق کردنشــين ايران و عثماني چه تأثيري بر شکل گيري جنبش شيخ عبيدالله نهري داشته است ؟ با توجه به نتايج تحقيق ، موقعيت جغرافيايي عشاير مناطق کردنشين ، سياست ضعيف و ناتواني دولت مرکزي در برقراري نظم و امنيت و همچنين رفتارهاي ظالمانه و چپاولگرانۀ حکام محلي و ماليات گيريهاي بيبرنامۀ آنها و مواردي از اين دســت باعث شد اوضاع کردستان ايران و عثماني نابه سامان و آشفته گردد و مردم اين مناطق براي رهايي از وضعيت موجود دست به شورش هايي بزنند.
اوضاع کردستان ، نابه ساماني اوضاع ، جنبش شيخ عبيدالله ، ايران و عثماني The political Situation of Iranian and Ottoman Kurdistan and its Impact on the Movement of Sheikh Obaidullah Nahri during the Qajar Period Abbas Ghadimi Gheydari3/Reza Abdollahi4 3.
3. Başbakanlik Osmanli Arşivi (BOA), Fon Kodu: Y-PRK –ASK, Dosya No: 88, Gömlek No: 76 براي اطلاعات بيشتر در اين زمينه بنگريد به : گزارش ها و نامه هاي ديواني و نظامي امير نظام گروسي، به کوشش ايرج افشار (تهران : مجموعۀ انتشارات ادبي و تاريخي موقوفات دکتر محمود افشار يزدي، ١٣٧٣)، ص ٥٤٤.
٢ مقالۀ «کرستان و ايران » در روزنامۀ انگولسکي که جرجيس فتح الله در کتاب خويش به آن اشاره کرده اســت ، جنبش شيخ را جنبشي ملي ميداند که وحدت و استقلال را هدف گرفته است : «وضعيت مردم بيچــارٔە کرد، آنها را بدان [قيــام ] وادار ميکرد، به صورتي که اين حرکت نتيجۀ ظلم جماعت حاکمان ايراني بود.