چکیده:
حافظ حافظه ایران است او با صوفیانی که به ظاهر دین تمرکز کرده اند و از بواطن مقدسات عاری هستند بیزاری میجوید او به ریاکاری و تظاهر مدعیان تصوف میتازد و سجاده و خرقه را که از ملزومات صوفی اند به سخره میگیرد.
حافظ شاعر متعهد قرن هشتم به قصد اصلاح کژیها «طنز» را به عنوان شیوه یی برای برجسته ساختن کاستی های موجود، معایب و مفاسد جامعه ریاکار و نشان دادن حقایق تلخ اجتماعی در مقابل دیدگان همگان با زبانی غرّا و آراسته به صنایع ادبی مطرح میکند.
با تامل در دیوان حافظ میتوان دریافت که صوفی و زاهد از مسیر شریعت و محتسب و قاضی از جاده قانون و اخلاق خارج شده اند و از خرقه و تسبیح و سجاده و قرآن دام تزویری ساخته اند.تا آنگونه که خود میخواهند انسان های ساده لوح را در بند بیم و تطمیع نگه دارند. و بتوانند از این راه جیب های فربه شان را پر کنند.
در این مقاله سعی شده به دیدگاه حافظ در مورد سجاده و سجاده نشینی که از ملزومات صوفیه است پرداخته شود. این پژوهش در صدد پاسخ دادن به این پرسش است چرا حافظ به سجاده نشینان زاهد میتازد؟ علت تمسخر کردن سجاده نشینان چیست؟
خلاصه ماشینی:
دمی با غم به سر بردن جهان یک سر نمیارزد, , به میبفروش دلق ما کز این بهتر نمیارزد به کوی میفروشانش به جامی بر نمیگیرند, , زهی سجاده تقوا که یک ساغر نمیارزد (غزل شماره151) حافظ عامل به شريعت «زبرخوان قرآن در چهارده روايت است» نگاهي عميق و آگاهانه به دين دارد عبادت او شبيه انسان هاي ساده لوح نيست كه از سر ناداني مقلّد زاهدان رياكار باشد و آنها بتوانند وي را در بيم و تطميع از دوزخ و بهشت فرو دست خود نگه دارند بلكه عالمانه و تعمقي است.
خیز تا خرقه صوفی به خرابات بریم, , شطح و طامات به بازار خرافات بریم سوی رندان قلندر به ره آورد سفر, , دلق بسطامی و سجاده طامات بریم تا همه خلوتیان جام صبوحی گیرند, , چنگ صبحی به در پیر مناجات بریم (غزل شماره 373) «حافظ پيش و بيش از هر چيز، هنرمندي آزاده و گردنكش و شورنده است» (خرمشاهی،1373: 55) *** حافظ در بیت اول دوستانش را به شادی و عیش در فصل بهار دعوت میکند و این مهم را از گفته های صاحبان ذوق و اهل دل میداند.
(آشوری،1381: 10) نتیجهگیری حافظ حافظه ایران است او با صوفیانی که به ظاهر دین تمرکز کرده اند و از بواطن مقدسات عاری هستند بیزاری میجوید او به ریاکاری و تظاهر مدعیان تصوف میتازد و سجاده و خرقه را که از ملزومات صوفی اند به سخره میگیرد.