چکیده:
پس از رحلت رسول خدا (ص) نخستین الگوی انتخاب خلیفه بدون تکیه بر نص الهی پدیدار شد. دست اندرکاران این حوادث با مشکلات و مخالفت های فراوانی روبه رو بوده و برای تثبیت آن، به قدرت اقتصادی، نظامی، سیاسی و فرهنگی قریش نیاز داشتند. با توجه به قرابت دو بطن بنومحارب و بنوحارث، بررسی ابعاد تاثیرگذاری آنان در این حوادث، نیازمند پژوهش جداگانه ای است. نوشتار پیش رو با تکیه بر منابع کهن تاریخی حدیثی شیعه و اهل سنت، و با بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی به دنبال تبیین ابعاد گوناگون این تاثیرات است. نتایج پژوهش نشان می دهد که این دو بطن به سبب شرایط زندگی در بیابان های اطراف مکه از روحیه جنگاوری و توان نظامی بالایی برخوردار بودند. جمعیت زیاد، پیوندهای نسبی متعدد با قبایل تیم و عدی، نزدیکی عقیدتی و دوستی دیرینه برخی از آنان با عمر و ابوبکر، و فقدان روابط مستحکم با بنی هاشم، زمینه مناسبی برای نقش آفرینی نظامی و سیاسی این دو بطن فراهم آورد. اما وضعیت اقتصادی، علمی و فرهنگی آنان به گونه ای نبود که در ابعاد اقتصادی و فرهنگی مسیله جانشینی، ایفای نقش داشته باشند. آنان عمدتا سربازان و فرماندهان نظامی قدرتمندی بودند که غیرمستقیم در بعد اقتصادی به حاکمیت خلفای نخستین کمک می کردند. اموی گرایی حکومت عثمان و ثبات سیاسی نسبی در سال های نخست این دوره، از نقش آفرینی بنوحارث و بنومحارب کاست. پس از قتل عثمان، حضور سیاسی آنان دوباره احیا شد، اما این بار آنان در مقابل جریان حاکم قرار گرفتند و در ابعاد سیاسی و نظامی، کمک فراوانی به معاویه کردند.
Right after the death of the Messenger of God (PBUH & H.H.), the first model of choosing a caliph without relying on God's decree appeared. Those involved in this event faced many problems and oppositions and to stabilize it, they resorted to the economic, military, political and cultural power of Quraish. Considering the closeness of Banu Moharib and Banu Harith clans, investigating the dimensions of their influence in this event requires separate research. Using a descriptive-analytical method and relying on ancient historical sources of Shia and Sunni traditions, this paper studies the various dimensions of this event. The results show that these two clans had a fighting spirit and high military strength due to their living conditions in the deserts around Mecca. The large population, numerous relative links with the Tayim and 'Adi tribes, the religious closeness and long-standing friendship of some of them with Umar and Abu Bakr, and the lack of strong relations with Banu Hashem provided a suitable background for the military and political role of these two clans. But their economic, scientific and cultural situation was not such that they could play a role in the economic and cultural aspects of the succession issue. They were mainly soldiers and powerful military commanders who indirectly helped the rule of the first caliphs in the economic dimension. The Umayyadism of Uthman's rule and the relative political stability in the first years of this period are due to the role of Banu Harith and Banu Moharib clans. After the murder of Uthman, their political presence was revived again, but this time they stood in front of the ruling trend and provided a lot of help to Muawiya in political and military dimensions.
خلاصه ماشینی:
پژوهش پيشرو با تکيه بر منابع کهن شيعه و اهلسنت، با استخراج اسامي افراد اين دو قبيله و تحقيق درباره زندگي و عملکرد آنان و با بهرهگيري از روش «توصيفي ـ تحليلي» به دنبال پاسخ به اين پرسش است که بنومُحارِب و بنوحارث در ابعاد گوناگون اقتصادي، نظامي، سياسي و فرهنگي چه نقشي در شکلگيري، تثبيت و توسعه جانشيني خلفاي نخستين، پس از رحلت رسول خدا( داشتند؟ 1.
ازاينرو افراد اين بطون که بنوحارث و بنومُحارِب نيز از آنان هستند، نه پيش از اسلام و نه در دوره اسلامي در ابعاد اقتصادي، علمي و فرهنگي نقش چنداني نداشتند و شخصيت مهمي از ميان آنان ظهور نکرده است، 4 اما روحيه و قدرت جنگاوري ناشي از شرايط خاص اين نوع زندگي، خود را در حضور فعال بنومُحارِب در جنگهاي فِجار، 5 کشتار خونين بنوجُمَح در منطقه رَدم 6 و غارتهاي بيامان ساير قبايل توسط آنان 7 نمايان ساخته است.
سقيفه و شکلگيري الگوي جانشيني انتخابي مخالفت قريش با جانشيني حضرت عليبن ابيطالب (علیه السلام) از همان دوره زندگي رسول خدا( شکل گرفت 1 و نقش بنوحارث و بنومُحارِب در اين زمینه قابل توجه است.
امارت شهرها افزون بر شرکت در جنگها و فرماندهي نظامي، افرادي از بنوحارث را در نقش فرمانداران حکومت ابوبکر نيز ميتوان يافت، هرچند از حضور افرادي از بنومُحارِب در اين دوره گزارشي به ما نرسيده است.
امارت شهرها در کنار نقش نظامي بنومُحارِب و بنوحارث در تثبيت خلافت عمربن خطاب، افرادي از اين دو قبيله در ابعاد سياسي نيز با او همراهي داشتند.