چکیده:
زمینه و هدف
محمد بن یوسف اهلی شیرازی از شاعران قرن نهم و دهم هجری قمری است که شعر او با سبک عراقی همانندی دارد. او قطعا از شاعران شیعی مذهب است که بارها در اشعارش به مدح و منقبت ایمه اطهار پرداخته است. بررسی سبک شناسانه شعر او بعنوان شاعری در پایان دوره سبک عراقی و آغاز سبک هندی، از نظر ادبی دارای اهمیت است. در این راستا هدف این پژوهش واکاوی شعر او در سه سطح زبانی، ادبی و فکری است.
روش مطالعه
در این پژوهش با استفاده از روش گردآوری اطلاعات «کتابخانه ای»، ابتدا دیوان اشعار اهلی شیرازی بدقت مطالعه شده و شواهد و نمونه های مناسب و موردنظر که شاخصه های سبکی شعر او را در سه سطح زبانی، ادبی، و فکری نشان میدهند، یادداشت شده است. در ادامه براساس روش توصیفی-تحلیلی، این شواهد مورد تحلیل و واکاوی قرار گرفته است. لازم به ذکر است نسخه دیوان اهلی شیرازی به تصحیح حامد ربانی (1344) در این پژوهش اساس قرار گرفته است.
یافته ها
زبان شعری اهلی شیرازی ساده و روان است و ویژگیهای زبان کهن فارسی بندرت در آن دیده میشود. همچنین از کلمات عربی ثقیل و غیررایج در زبان فارسی، در شعر اهلی خبری نیست. از نظر ادبی نیز تشبیه بویژه تشبیه مفصل، تشبیه بلیغ و تشبیه تفضیل به ترتیب پربسامدترین فنون بلاغی در کلام اوست. در بخش صنایع لفظی نیز انواع جناس و واج آرایی در صدر قرار دارند. دیگر ویژگی شعر اهلی در لایه ادبی، تنوع بکارگیری فنون بلاغی است. همچنین «عشق» اصلیترین بنمایه او بویژه در غزلیات است. گاه نیز مضامین عرفان قلندری در اشعار او دیده میشود که بسامد قابل توجهی ندارد، اما گویای بعدی دیگر از شخصیت و اندیشه های اوست. او در رباعیاتش به اندیشه خیامی نزدیک شده و به کوتاهی دنیا، اغتنام فرصت و شادباشی تاکید میورزد. یکی از وجوه مهم دیگر شعر اهلی، پرداختن به مضامین شیعی و مدح و منقبت امامان شیعه یا سرودن مرثیه برای آنها بویژه در سوگ امام حسین (ع) و وقایع کربلا است.
نتیجه گیری
درمجموع میتوان گفت شعر اهلی شیرازی از حیث پرداختن به موضوعات و مضامین مختلف از عشق زمینی و معشوق مذکر گرفته تا اشعار سگیه، عرفان قلندری و مضامین مذهبی و شیعی و حوادث کربلا، قابل توجه است. همچنین زبان ساده و بلاغت واضح و بدور از پیچیدگی نیز از دیگر ویژگیهای سبک شعری اوست.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: Mohammad ibn Yusuf Ahli Shirazi is one of the poets of the 9th and 10th century AH whose poetry is similar to the Iraqi style. He is definitely one of the poets of the Shia religion, who has praised the imams of Athar many times in his poems. The stylistic analysis of his poetry as a poet at the end of the Iraqi style and the beginning of the Indian style is important from a literary point of view. In this regard, the aim of this research is to analyze his poetry on three levels: linguistic, literary and intellectual.
METHODOLOGY: In this research, using the "library" method of collecting information, firstly, the Divan of Ahli Shirazi's poems was carefully studied and appropriate and desired evidences and examples, which showed the stylistic features of his poetry in three levels: linguistic, literary, and they show an idea, it is noted. In the following, based on the descriptive-analytical method, these evidences have been analyzed. It should be noted that the version of Diwan Ahli Shirazi corrected by Hamed Rabbani (1965) is the basis of this research.
FINDINGS: The poetic language of the Shirazi people is simple and fluent, and the characteristics of the old Persian language are rarely seen in it. Also, there is no mention of heavy and uncommon Arabic words in Persian language in Ahli's poetry. From a literary point of view, similes, especially detailed similes, eloquent similes, and eloquent similes are the most frequent rhetorical techniques in his words. Puns and phonemes are at the top in the verbal industry. Another characteristic of Ahli poetry in the literary layer is the diversity of using rhetorical techniques. Also, "love" is his main symbol, especially in his sonnets. Sometimes the themes of Qalandari's mysticism can be seen in his poems, which does not have a significant frequency, but it is another telling of his personality and thoughts. In his quatrains, he is close to Khayyami's thought and emphasizes the brevity of the world, seizing opportunities and happiness. One of the other important aspects of Ahli's poetry is dealing with Shia themes and praise and praise of Shia imams, or writing elegies for them, especially in the mourning of Imam Hussain and the events of Karbala.
CONCLUSION: In general, it can be said that Ahli Shirazi's poetry is significant in terms of dealing with various subjects and themes, from earthly love and male lover to Sagiyeh poems, Qalandari mysticism, religious and Shia themes, and the events of Karbala. Also, simple language and clear rhetoric, far from complexity, are other features of his poetic style.
خلاصه ماشینی:
ضرورت و سابقۀ پژوهش براساس جستجوي نگارندگان تا کنون پژوهشي به سبک شناسي ديوان اهلي شيرازي نپرداخته است ؛ اما مقالاتي وجود دارند که شعر او را از زواياي ديگري مورد بررسي قرار داده اند که به برخي از آنها اشاره ميشود: «تصويرهاي هنري در اشعار عاشورايي اهلي شيرازي و بابافغاني شيرازي» عنوان مقاله اي است از پرواييان ، نظري چروده و نگارش (١٤٠٠) که مهمترين برآيند اين پژوهش آشکار کردن شباهتها و تفاوتهاي ادبي مرثيه هاي اين دو شاعر و شناخت ديدگاه آنان درمورد سيدالشهدا (ع ) است .
انواع فعل امر: در شعر اهلي شيرازي فعل امر به هر سه شيوة معمول زبان فارسي کهن به کار ميرود: با «مي»: تو اگر چو گل بسوزي دل صدهزار عاشق چه غمت بود وليکن حذر از غرور ميکن (٣٤٦) بدون «ب »: در صف ميکده سجاده نگنجد اي شيخ بفکن اين بار غم از دوش و سبکبار نشين (٣٤٨) با «ب »: شاه حسني يک نظر سوي گداي خود ببين اي سر من خاک پايت ، زير پاي خود ببين (٣٤٨) حرف «ب » بر سر فعل ماضي: گاه در سخن اهلي، مطابق با دستور تاريخي زبان فارسي، حرف «ب » بر سر فعل ماضي آمده است : با من سخن از هيچ مگوييد و مپرسيد کز صفحۀ خاطر همه حرفي بستردم (٢٩٣) در چارة مرهم به دل پاره بماندم از چاره گري بود که بيچاره بماندم (٣٢٣) انواع جمع : در کلام اين شاعر، انواع نشانه هاي جمع به کار رفته است و قابل ذکر است که بسامد نشانه هاي جمع فارسي بسيار بيشتر از جمع عربي مشاهده ميشود؛ بطوري که براساس جستجوي نگارندگان ، شاهدي براي جمع با «ين » و «ون » عربي يافت نشد.