چکیده:
اقشار فرادست در جامعة ایران عصر قاجار همیشه در پی آن بودهاند تا تفاوتها و تمایزات اجتماعی خود را نسبت به اقشار و طبقات فرودست به طرق و شیوههای مختلف منعکس نمایند. یکی از این روشها، نشان دادن تمایز اجتماعی از طریق وسایل، آداب و شیوههای مسافرت است. این پژوهش برآن است تا به روش توصیفی-تحلیلی و با بکار بستن نظریة «تمایز» پیر بوردیو برای این سوالات پاسخ مناسب را بیابد: آیا اشراف و اعیان جامعه ایران در عصر قاجار به مسافرت و وسایل و آداب آن فقط به عنوان امری ضرورتپسند و برای رفع نیاز مینگریستند؟ یا اینکه آنان علاوه بر مسئله ضرورت؛ نگاه ذوقی؛ زیباشناختی و هنردوستانه نیز به آن داشتهاند؟ نگاه اقشار فرودست جامعه ایران عصر قاجار نسبت به مسئله سفر و آداب و وسایل آن بر اساس کدام یک از این شاخصها بوده است؟ این پژوهش بر این فرض اساسی استوار است که برخلاف طبقات بالای جامعه ایران عصر قاجار که به سفر و آداب و وسایل آن، نگاه هنری؛ سلیقهمندانه و زیباشناختی داشتهاند، طبقات پایین جامعه به مسافرت به چشم امری مورد نیاز و ضرورت نگاه میکردند. یافتههای این پژوهش نشان میدهد اقشار ممتاز جامعه که نیاز اساسی خود به مسافرت و وسایل آن را به آسانی برآورده میساختند، بیشتر در پی آشکار ساختن و انعکاس هویت و منزلت اجتماعی خود و نشان دادن تشخّص و تفاخر طبقاتی از طریق آداب سفر و تجمل؛ شکوه و زیبایی در وسایل مسافرت برمیآمدند، در حالی که توده مردم و اقشار پایین جامعه بدون توجه چندانی به تجملگرایی؛ زیباییدوستی و یا هرگونه ذوق و سلیقه هنری، به مسافرت، آداب و وسایل آن تنها به چشم ابزاری برای رفع نیاز و ضرورت مینگریستند.
The superior classes and classes in the Iranian society of the Qajar era have always sought to reflect their differences and social distinctions with respect to the inferior classes and classes in different ways and ways. One of these methods is to show social distinction through means, manners and methods of travel. This research aims to find the appropriate answer to these questions by descriptive-analytical method and by applying Pierre Bourdieu's "distinction" theory: Did the nobles of the Iranian society in the Qajar era travel and its means and customs only as a matter of necessity. Are you looking for something to meet your needs? Did they have an aesthetic and artistic side to it? The view of the lower classes of the Qajar era Iranian society towards the issue of travel and its customs and equipment was based on which of these indicators? The findings of this research show that the privileged sections of the society, who could easily fulfill their basic need for travel and its means, are more in pursuit of revealing and reflecting their identity and social status and showing class identity and pride through Travel etiquette and luxury; Magnificence and beauty were seen in the means of travel, while the mass of people and the lower strata of society did not pay much attention to luxury; Aesthetics or any artistic taste, they look at travel, its customs and equipment only as a tool to meet the need and necessity.
خلاصه ماشینی:
بنابراين پژوهشگر در پـي آن است تا در اين پژوهش به روش توصيفي -تحليلي و با بکار بستن نظريه «تمـايز» پيـر بورديـو جامعه شناس فرانسوي براي اين سوالات پاسخي مناسب و درخور بيابـد: آيـا اشـراف و اعيـان جامعه ايران در عصر قاجار به مسافرت و وسايل و آداب آن فقط به عنوان يک امر ضـروري و صرفا براي رفع نياز مي نگريستند؟ يا اينکه آنان علاوه بر مسـئله ضـرورت ، نگـاهي تشـخص گرايانه که مبنايي ذوقي ، زيباشناختي و هنردوستانه داشته باشد، نيز بـه امـر مسـافرت و آداب و وسايل آن داشته اند؟ نگاه اقشار پايين يا فرودست جامعه ايران عصر قاجار نسبت به مسئله سفر و آداب و وسايل آن چه بوده است ؟ پژوهش بر اين فرض اساسي استوار اسـت کـه بـرخلاف طبقات بالاي جامعه ايران عصر قاجار که براي ابراز تشخص و نشان دادن تمايز اجتماعي خود به ديگران ، به سفر و آداب و وسايل آن ، نگاه هنري ؛ سليقه مندانه و زيباشناختي داشته اند، طبقات پايين جامعه به مسافرت تنها به چشم وسيله اي براي رفع نياز و صرفا از جهت ضـرورت نگـاه مي کردند.
٣. مسافرت ، تشخص گرايي و تمايز اجتماعي امر تشخص و تفاخر از ديرباز در ميان ايرانيان و بويژه طبقات و اقشار ممتاز جامعه مورد توجه و اهميت بوده و آنان کوشش مي کردند تا از طرق گونـاگون و بـه روش هـاي مختلفـي ضـمن برساخته نمودن هويت و جايگاه والاي طبقاتي خود، تشخص خود را نيز به فضـاي اجتمـاعي پيرامون انعکاس دهند.