چکیده:
هدف پژوهش حاضر بررسی شکلگیری مفهوم خیر عمومی در اندیشه علمای دوره مشروطه است. در این راستا، و با بهرهگیری از روش هرمنوتیک کوئنتن اسکینر، نشان داده شد که مفهوم «خیر شریعت» هنجار مرسوم نزد علمای پیشامشروطه بود. علمای طرفدار مشروطه با اجتهاد و بازنگری در مفهوم خیر تلاش کردند مفهوم خیر عمومی برخاسته از جهان جدید را براساس سنتهای فکری اسلامی مفهومبندی کنند. سیدجمال اسدآبادی با طرح مفهوم «منافع عمومی»، آخوند خراسانی و محمدحسین نایینی با طرح مفهوم «امور نوعیه» یا «امور مشترکه» و اسماعیل محلاتی با طرح مفهوم «فواید عامه»، تفسیری دینی از خیر عمومی عرضه کردند. مفهوم جدید از خیر، تحولات حوزه عمومی را در چارچوب شریعت به ملت واگذار کرد.
.The constitutional period is the beginning of confrontation with the world and modern thought in Iran. New concepts have been formed or reinterpreted in this period. the development and formation of the concept of public good to Pro-constitutional jurists is the aim of this essay. Given the developments and intellectual and practical contexts of the constitutional period and the emergence of the concept of nation, what interpretation did pro-constitutional jurists have of the concept of public good?According to Skinner's hermeneutic methodology, Iran's defeat of Russia, Iranians' acquaintance with the new world, and the granting of privileges to foreigners provided the grounds for a new understanding of good. The findings indicate that the concept of "good Sharia' " was the customary norm among pre-constitutional scholars. Pro-constitutional scholars with ijtihad and revision in the concept of good expediency tried to conceptualize the concept of public good arising from the new world based on islamic intellectual traditions :Seyyed Jamal Asadabadi was presented with the concept of "public interest", Akhund Khorasani and Mohammad Hossein Naeini with " typical affairs and Ismail Mahallati with "public benefits" in the concept of religious commentary.
خلاصه ماشینی:
ir چکیده هدف پژوهش حاضر بررسی شکلگیری مفهوم خیر عمومی در اندیشه علمای دوره مشروطه است.
پژوهش حاضر برگرفته از: رساله دکتری با عنوان: مفهوم خیر عمومی در ایران معاصر (تحولات دوره مشروطه)، استاد راهنما: سیدعلی میرموسوی، ارائه شده در سال 1400 است.
فلسفه سیاسی یکی از معیارهای ارزیابی مشروعیت دولت را، رعایت خیر عمومی میداند و توزیع عادلانه خیرات عمومی، وظیفه اصلی دولت مدرن شمرده میشود؛ اما معنای این واژه چندان روشن نیست و براساس سنّتها، فرهنگها و زمینهها، تفسیرهای متکثری از آن ارائه شده است.
پرسش این است که با توجه به تحولات و زمینههای فکری و عملی دوره مشروطه، فقهای طرفدار مشروطه بر مبنای سنّتهای دینی چه تفسیری از مفهوم خیر عمومی عرضه میکردند؟ همچنین پژوهش حاضر بر این فرضیه استوار است که علمای دوره مشروط با درک تحولات جدید و بازخوانی سنّت، مفهومی از خیر را عرضه کردند که در آن، خیر ملت در چارچوب شریعت تأمین شود.
از نظر سید جواد طباطبایی، تشکیل دولت ملی نیازمند اندیشهای است که مفاهیم بنیادین آن، دو مفهوم ملت و مصلحت باشد و چنین اندیشهای تا دوران مشروطه، زمینهای برای تدویطن نیافت (طباطبایی، ۱۳۸۰: ص۱۲۱).
5. زمینههای تحول مفهوم خیر در دوره پیشامشروطه جنگهای ایران و روس، آشنایی نخبگان ایرانی با جهان جدید و واگذاری امتیازات به بیگانگان زمینه تحول فکری علمای دینی را فراهم کرد.
طباطبایی معتقد است، میرزا صالح یکی از این محصلان نخستین ایرانی بود که با آگاهی به غرب سفر کرد و اندیشهورزانه کوشش کرد، تحولات جدید را فهم کند (طباطبایی، ۱۳۸۰: ص۲۶۵).
8. نتیجهگیری دغدغه اصلی پژوهش حاضر فهم چگونگی شکلگیری مفهوم خیر عمومی در اندیشه علمای دوره مشروطه بود.