چکیده:
پژوهش حاضر به بررسی قضاوت براساس شاهد و سوگند مدعی در فقه اسلامی و حقوق جزایی ایران پرداخته است برای این منظور، به تشریح قضاوت براساس شاهد و سوگند مدعی در فقه اسلامی و حقوق جزایی ایران، سپس به مقایسه ارکان قضاوت و دلایل برخی تفاوت های آن دو پرداخته شده است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش توصیفی-تحلیلی و کتابخانهای- اسنادی است. که به جمعآوری نظرات مختلف پرداخته ضمن طرح و تبیین این نظرات انتقاداتی را به دیدگاه ایشان وارد نموده است. بینه در حقوق اشاره به شهود معتبر شرعی است. امکان وقوع تعارض بین بینه داخل (بینه منکر) با بینه مدعی (بینه خارج) وجود دارد، هیچکدام از بینه داخل و خارج بر دیگری مقدم نیست و با تسلط هر دو بینه، نوبت به سوگند منکر و حکم به نفع ذیالید صادر میگردد. برای ترجیح بینه خارج بر داخل دلیل یافت نمیشود و لذا سوگند منکر فصل الخطاب است.
توجه به آثار سوگند نفی علم از سوی مولفان حقوقی با برجسته نمودن تشتت آرا در متون فقهی که میتواند به عدم انزوای این سوگند کمک شایانی نموده و متضمن نتایج مطلوبی از جمله ایجاد رویه قضائی واحد در گذر زمان باشد.
بیان آثار سوگند نفی علم و احکام راجع به آن از سوی قانونگذار در قانون آیین دادرسی مدنی است تا با خاتمه مباحث اختلافی موجود در متون فقهی بتوان نسبت به تعیین تکلیف قاطع و منطبق با خلاهای موجود، همگام با مسیر اقتضائات یک دادرسی منظم و منصفانه اقدام نمود. با در نظر گرفتن کلیه شرایط اثبات قصاص بهواسطه قسامه امری بعید به نظر میرسد خصوصا با در نظر گرفتن اختلافات علما در این خصوص عقل حکم به احتیاط میدهد چراکه مسئله به دماء و نفوس مرتبط است و طبق قاعده درء در موارد شبهه ناک باید امر به برائت نمود.