چکیده:
از مباحث مربوط به باب حجج، تعیین دامنة اعتبار مدلول التزامی است که در نظام فقهی جایگاهی ممتاز دارد؛ نفی حکم ثالث در فرض تعارض دلائل در مفاد تطابقی از جمله مسائلی است که با تعیین گسترة مدلول التزامی از پردة ابهام بیرون خواهند آمد و همین امر ضرورت موضوع نوشتار است.دامنة حجیت مدلول التزامی از آن جهت مورد ابهام قرار گرفته است که در پیدایش متوقف بر مدلول مطابقی است و همین امر سبب شده این سوال شده که آیا حجیت آن نیز متوقف بر بقای اعتبار مدلول مطابقی است؟تتبع در نگاشته های اندیشمندان نشان می دهد سه نظریة عدم تبعیت مطلق، تبعیت مطلق و تفصیل بین علم به کذب مدلول مطابقی و وجود معارض میان آن ها، وجود دارد.مهمترین دلیل قائلین به عدم تبعیت، نبودِ دلیل کافی برای اثبات تلازم است؛ در مقابل از سوی قائلین به تبعیت دلائلی بیان شده است که نگارنده معتقد است بهترین دلیل، وجود نوعی خاص از ارتباط وثیق میان دو مدلول است که پذیرش آن، نظریة تبعیت را نتیجه می دهد. بر این اساس فقیه هر زمان مانعی از مفاد مطابقی ببیند، نمی تواند به مدالیل التزامی عرفی آن استناد نماید.
خلاصه ماشینی:
همين امر سبب شده تا اين سؤال مطرح شود که آيا اعتبار و حجيت آن نيز متوقف بر بقاي اعتبار مدلول مطابقي است يا خير؟ تتبع در نگاشته هاي انديشمندان نشان ميدهد که سه نظريه عدم تبعيت مطلق ، تبعيت مطلق و تفصيل بين علم به کذب مدلول مطابقي و وجود معارض ميان آن ها، وجود دارد.
اين فرآيند و ارتباط در نظام مفاهيم مطابقي و التزامي، تنها در بحث «وجود» نبوده و آن چه محل نقض و ابرام قرار گرفته ، بحث ارتباط در «حجيت » است ؛ يعني آيا چنان چه مفاد مطابقي اعتبار و حجيت خود را از دست بدهد، مدلول التزامي نيز فاقد اعتبار عقلايي خواهد شد يا مسأله به گونه اي ديگر است ؟ توجه به اين نکته نيز بايسته است که بحث تبعيت ، صرفا يک بحث اثباتي است نه ثبوتي.
به بيان ديگر، تحقق و عدم تحقق واقعي مدلول التزامي، حقيقتي است که با انتفاي مدلول مطابقي در بقعه امکان باقي مانده و اين گونه نيست که انتفاي مدلول مطابقي، دليل بر انتفاي مفاد واقعي مدلول التزامي باشد؛ بلکه بحث در اين است که آيا بعد از ساقط شدن مدلول مطابقي از اعتبار و حجيت ، ميتوان به همين کلام براي اثبات مدلول التزامي استناد کرد يا خير؟ به عبارت ديگر، بررسي ميشود که دلايل اعتبار خبر ظني، مفاد التزامي را بعد از عدم شمول مدلول مطابقي در بر ميگيرند يا خير.