چکیده:
در این مقاله به بررسی زندگی و فعالیت های فرهنگی و سیاسی فخرالدین حجازی (1308-1386) در دو مقطع زمانی قبل و بعد از انقلاب اسلامی پرداخته شده است. حجازی از سخنوران انقلابی مشهور در دهه چهل و پنجاه بود. در انقلاب اسلامی ایران، خطیبان و سخنوران نقش برجسته ای در آگاهی بخشی به جامعه ایران داشتند. آنها با ترویج گفتمان امام خمینی، ضمن نقد حکومت پهلوی و جریان سلطه خارجی، در بعد ایجابی نیز به تبیین اهداف و ارزش های اسلامی نهضت امام خمینی پرداختند و از این طریق توانستند در بسیج اجتماعی و هدایت نارضایتی عمومی تا به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی موثر باشند. فخرالدین حجازی به خاطر سخنرانی ها و استقبال عمومی از محافل او در نقاط مختلف کشور، از مشهد تا تهران، به «خطیب فرهنگ » شهرت یافت.
خلاصه ماشینی:
همچنان که سيد يحيي نظام زاده ، رئيس انجمن تبليغات اسلامي سبزوار در سال ١٣٢٦ (امين ، ١٣٨٥: ٣٢)، مي گويد تشکيل انجمن تبليغات اسلامي يک مبارزه سياسي عليه حکومت پهلوي بود (حزب جمهوري اسلامي ، ١٣٥٨: ١١٨) و در راستاي همين هدف سياسي و مذهبي ، حجازي با آنها و افرادي چون شيخ هاشم تقديري سبزواري و حميد سبزواري همکاري داشت و براي هدايت نسل جوان فعاليت مي کرد (گروهي از نويسندگان ، ١٣٨٢: ١٢٦/١٣: نور دانش ، ١٣٢٦: ٩).
او در اين راستا تلاش کرد در وهله اول ، تنور مبارزه را گرم نگه دارد و دوم اينکه نسل جوان به عنوان موتور محرک جامعه را از مفاسد آن روزگار دور نگه داشته و با اخلاق اسلامي آشنا کند (مسجدي آراني ، ١٣٩٣: ١٠) حجازي در برگه بازجويي ساواک در اواخر حکومت پهلوي ، با تأکيد نوشت که سخنراني وسيله اي براي تنوير افکار و گسترش اخلاق و مبارزه با مکتب هاي مادي است و با توجه به همين کاربرد خطابه ، هميشه آماده سخنراني و خطابه بوده است (مرکز بررسي اسناد تاريخي ، ١٣٨٣: ٤٦٧).
عملکرد حجازي در سخنراني ها طي نهضت اسلامي به گونه اي بود که امام خميني ايشان را «ناطق برومند و متعهد» توصيف کرد (رجايي ، ١٣٨٧: ٤٦: امام خميني ، ١٣٨٩، ج ١٢: ٣٤٣) آيت الله خامنه اي در اين زمينه اشاره مي کند که فخرالدين حجازي يک «خطيب گرانمايه » و «چهره سرشناس فرهنگي و سياسي » است (خامنه اي ، ١٣٨٦: ٣).