چکیده:
هندسه از عناصر اصلی و دستمایههای بنیادین معماری محسوب میگردد که در گذشته در کلیه آثار معماری ایران به صورت آشکار و نهان نمود و تجلی داشته است. بناهای مسکونی یکی از آثاری میباشند که نکات حائز اهمیتی را منباب هندسه در خود گنجانده است. یکی از فضاهای مهم خانههای تاریخی حوضخانه میباشد که تعبیه آن در خانههای تاریخی بصورت بنایی مستقل و گاه پیوسته بوده و اکثرا در زیرمین خانههای تاریخی به چشم میخورد. حوضخانه به عنوان یکی از عناصر مهم و اساسی در خانههای تاریخی در طول زمان به فراموشی سپرده شده است. خانههای تاریخی نشانگر قسمتی از هویت شهر تبریز بوده که در این بین خانههای دوران قاجار نقش مهمی ایفا نمودهاند. فلذا این پژوهش با
بررسی هندسهی حوضخانهها به دنبال کشف تناسبات و هندسه حوضخانههای خانههای تاریخی دوران قاجار تبریز بوده و
به دنبال شناخت جایگاه حوضخانه به عنوان یک عنصر فضایی مهم در خانههای تاریخی و استخراج اصول هندسی حاکم بر ساخت آن در گذشته میباشد. این پژوهش باتوجه به نوع موضوع از روش کیفی-تحلیلی و به روش مطالعات
کتابخانهای بررسی کتب و مشاهدات میدانی برای جمعآوری اطلاعات و تحلیل آنها استفاده کرده است. بر این اساس این پژوهش در پی رسیدن به پاسخ این سوال «هندسه حاکم بر فضای حوضخانهها در خانههای تاریخی چگونه بوده است؟، ابتدا پس از تعاریفی از خانههای تبریزء به ساختار فضایی خانهها در دوره قاجار و تعبیه حوضخانه در این بناهاء به تبیین هندسههای مورد بررسی پرداخته و سپس پا انتخاب بناهای ثبت ده در میراث فرهنگی استان آذربایجان-شرقی که منسوب به دور قاجار میباشند، پیشبرد عملی کار پیگیری شده است. در نهایت مشخص شد که قرارگیری فضای
حوضخانه در این خانهها در تطابق هندسی با تناسبات دنباله فیبونانچی، √(2)،√(3) ،√(2/5) و پیمون میباشد و به طور
میانگین حدود ۱۸/۵ درصد پلان زیرزمین این خانهها را فضای حوضخانه تشکیل داده که طول فضای حوضخانه به نسبت1/5 الی ۳ متر بیشتر از عرض آن در تمام نمونههای مورد بررسی بود.
خلاصه ماشینی:
با توجه به تمامی پژوهش های فوق میتوان دریافت که در مبحث خود حوضخانه مطالب مفیدی گردآوری شدهاند، اما در میان تمام مطالب ذکر شده و تحقیقات صورت گرفته، پژوهشی در باب تناسبات هندسی در خود فضای حوضخانه و اهمیت این فضا در پلان خانههای قاجاری در تبریز، (با توجه اهمیت معماری دوره قاجار در معماری ایران) صورت نگرفته است.
3, 1377, احمدی ملکی، رحمان, سقاخانههای قدیمی تهران, فقه و اصول: وقف میراث جاویدان, بررسی کلی سقا خانه ها، عناصر تشکیل دهنده یک سقاخانه 4, 1395, نوری شادمهانی، رضا؛ مولودی آرانی، علی؛ عسگری، سیمیندخت, کاوض اضطراری بنای حوضخانه سر کوچه یخچال شهر آران و بیدگل, پژوهشنامه کاشان, بنای مورد نظر به صورت دقیق توصیف شده، بررسی بافت تاریخی محله سرکوچه یخچال و محلات اطراف( به ویژه بنا های پیرامون حوضخانه) 5, 1380, احمدی ملکی، رحمان, نگاهی دیگر به سقاخانه, مطالعات هنر های تجسمی, نقاشی/ جریان/ حرکت/ اندیشه/ مکتب/ شیوه/ آثار/ هنرمندان/ آغاز/ ابداع هنری/ نهضت/ گروه/ گرایش هنری/ سقاخانه 6, 1398, صفایی، آذر؛ میرزا ابولقاسمی، محمدصادق, تزئینات معماری در خوضخانه خانه دخانچی شیراز, نگارینه هنر اسلامی, کارکرد نقاشی در حوضخانه، ویژگی های معماری و تزئینات خانه دخانچی، ویژگی های تزئیناتی حوضخانه 7, 1397, طباطبایی زواره، سیده مریم؛ ولی بیگ، نیما؛ عظیمی، مریم؛ شهبازی چگنی، بهروز, مقایسه کالبد خانه های چهارصفه و حوضخانه های سنتی شهر زواره, هنر و معماری: معماری اقلیم گرم و خشک, ویژگی های مشابه و متفاوت در کالبد خانه های چهارصفه و حوضخانه های سنتی در شهر زواره 4- مبانی نظری در این بخش از پژوهش باتوجه به نوع موضوع، ابتدا به ساختار فضایی خانههای دوره قاجاری شهر تبریز و جایگاه فضای حوضخانه اشاره شده، سپس به تبیین مبحث پیمون و هندسههای مورد بررسی در فضای حوضخانه پرداخته شده است.