چکیده:
رژیم پهلوی پس از دستگیری امام خمینی در سال 1342 با تحت فشار قرار دادن آن حضرت در حبس و حصر سعی داشت رهبر نهضت اسلامی را از قیامی که آغاز کرده بود، باز دارد. از این رو رئیس ساواک، اولین بار قبل از انتقال امام خمینی از پادگان عشرتآباد به خانهای در داوودیه به دیدار ایشان رفت و تلاش کرد ضمن اعلام انتقال وی به خارج از پادگان به نوعی امام را به عقبنشینی یا همراهی ترغیب کند که از این کار نتیجهای حاصل نشد. اما روز 12 مرداد 1342 روزنامههای کیهان و اطلاعات بنا بر توطئهای از پیش طراحی شده، خبر مصالحه و عقبنشینی روحانیان بازداشتی را منتشر کردند. روزنامه اطلاعات فردای آن روز مقالهای دیگر با همان مضامین چاپ کرد. این جریان سازی رسانهای با واکنش منفی روحانیون و طبقات مختلف جامعه مواجه شد.
مرحله بعدی تلاش حکومت جهت همراه نشان دادن امام خمینی با رژیم پس از آزادی معظمله از حصر و انتقال به قم در شامگاه 15 فروردین 1343 بود. پس از چاپ مقاله روزنامه اطلاعات در روز 18 فروردین به نام اتحاد مقدس بین روحانیان و دولت و اطلاع ایشان از محتوی آن، امام در همان جلسه به آقای خزعلی دستور داد به منبر برود و موضوع را تکذیب کند. رهبر قیام 15 خرداد سپس مجموعهای از اقدامات را به اجراء گذاشت تا توطئه رژیم را خنثی کند. پژوهش حاضر به تبیین و تحلیل اقدامات امام خمینی و روحانیان برای مقابله با جریان سازی مذکور با استفاده از اسناد، منابع کتابخانهای و خاطرات پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
در راستاي تبليغ مکرر رژيم پهلوي بر مصالحه و مفاهمه دولت و روحانيت ، روزنامه اطلاعات در سرمقاله ١٨ فروردين ١٣٤٣ش با عنوان «اتحاد مقدس به خاطر هدف مقدس » تلاش کرد چنين وانمود کند که علما و روحانيون دست از مخالفت با انقلاب سفيد برداشته و با آن همراه شده اند: ١٠٨ «برنامه شش ماده اي شاه برنامه اي است که مي بايد بر اساس آن يک اجتماع نوين در ايران ساخته شود، اجتماعي بر منباي سنت هاي کهن و افکار نو!
(مرکز بررسي اسناد تاريخي ، ١٣٨٢: ٦٩/٥) امام خميني صبح روز بعد جمعه ٢١ فروردين ١٣٤٣ در حضور تعدادي از دانشجويان دانشگاه تهران ، طلاب و اهالي قم سخنراني مفصلي کرد و در مورد اتفاقات يک سال گذشته ١٠٩ و صحبت هايي که با مقامات رژيم پهلوي در زندان و حصر داشت ، بحث مصالحه با رژيم که چند بار مطرح و امام تکذيب کرده بود و در رابطه با تقاضاي حاضرين مبني بر تلاش براي آزادي آقايان طالقاني و بازرگان سخنراني کرد: «از زنداني بودن آقاي طالقاني و مهندس [بازرگان ] افسرده نباشيد؛ تا اين چيزها نباشد کارها درست نمي شود.